ارائه مدل ساختاری انواع ریسک در بانکها با استفاده از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری فازی
1 دانشیار، گروه مدیریت صنعتی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
2 استادیار، گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.
3 کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی، دانشگاه لرستان، لرستان، ایران.
4 دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
چکیده
بخش بانکی را میتوان در اقتصاد ایران مهمترین پل ارتباطی میان عرضه و تقاضای منابع پولی دانست از طرفی تجربیات دهههای اخیر در بازارهای مالی و به‌ویژه بانکهای کشورهای مختلف نشان‌دهنده‌ی افزایش اهمیت مدیریت ریسک در فعالیتهای مالی است. لذا هدف اصلی پژوهش حاضر، طراحی مدل ساختاری انواع ریسک در بانکها با استفاده از رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری فازی (FISM) است که با مطالعه ادبیات موضوعی و بهرهگیری از رویکرد تحلیل محتوای متنی تعداد 11 ریسک تأثیرگذار شناسایی و جهت بومیسازی آنها در حوزه بانکی کشور از تکنیک دلفی در سه دوره استفاده شد. جامعه آماری پژوهش را مدیران و کارشناسان آشنا به موضوع و شاغل در حوزه بانک تشکیل دادند. جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه محقق ساخته استفاده شد که روایی و پایایی آن به ترتیب از طریق محاسبه ضریب همبستگی کندال (82/0) و نرخ ناسازگاری گوگوس و بوچر (08/0، 06/0) تائید شد. جهت طراحی مدل ساختاری ریسک‌ها از رهیافت مدلسازی ساختاری تفسیری در محیط فازی جهت مدیریت ابهامات زبانی در قضاوت‌ها بهره گرفته شد. نتایج مدلسازی و تحلیل میک مک نشان داد که ریسک‌های نقدینگی، اعتباری، عملیاتی، نرخ سود، نرخ ارز و ریسک قوانین و مقررات جزء ریسک‌های پایه‌ای و کلیدی در حوزه‌ی بانکی هستند.
کلیدواژه‌ها
20.1001.1.26454637.1400.11.33.7.4
عنوان مقاله [English]
Presentation of the structural model of risk types in banks using the Fuzzy Interpretative Structural Modeling Approach
نویسندگان [English]
- Hassan Farsijani 1
- Mohsen Arefnezhad 2
- Somayeh Asadi 3
- Ali Hasanvand 4
The experiences of recent decades in financial markets, and in particular the banks of different countries, indicate an increase in the importance of risk management in financial activities. Therefore, international efforts are aimed at creating a framework for standards that can be achieved by improving the financial health of the institution, especially banks. The axis of these standards has been manifested in creating an integrated risk management framework in the context of corporate risk management. The main purpose of the present research is to design a structural model of the types of existing risks in the banking sector. By studying thematic literature and using the textual content analysis approach, eleven effective risks were identified and for localization of them in the country's banking sector, Delphi technique was used for three periods of use It turned out The statistical population of the study consisted of managers and experts familiar with the subject and working in the banking sector. A researcher-made questionnaire was used to collect data. The reliability and validity of the questionnaire انواع ریسک مالی was confirmed by calculating Kendall's correlation coefficient (0.82) and Goghos and Boucher's correlation coefficient (0.08, 0.06), respectively. In order to design a structural model of risk, an interpretive structural modeling approach was used in fuzzy environment to manage linguistic ambiguity in judgments. The results of the Mick-Mac modeling and analysis showed that liquidity, credit, operational, interest rate, exchange rate risk and risk of laws and regulations are key and basic risks in the banking sector.
انواع ریسک و راه‌های مقابله با آن
محمدعلی بیداری *
در سراسر جهان بانکها و موسسات مالی به عنوان یک رکن مهم و اثرگذار در فرآیند انواع فعالیتهای اقتصادی و بازرگانی شناخته میشوند، به طوری که اکثر اشخاص برای سپرده گذاری یا استقراض وجوه، با این بنگاه‌ها سروکار داشته و در کنار آن، دولت‌ها و مراجع نظارتی مالی نیز با ایجاد رابطه نزدیک با این موسسات در صدد تثبیت سیاست‌های پولی و مالی و کسب اعتماد از توانایی و اثر بخشی مقرراتی که برای تامین سلامت اقتصادی و مالی جامعه وضع شده، هستند.
در سراسر جهان بانکها و موسسات مالی به عنوان یک رکن مهم و اثرگذار در فرآیند انواع فعالیتهای اقتصادی و بازرگانی شناخته میشوند، به طوری که اکثر اشخاص برای سپرده گذاری یا استقراض وجوه، با این بنگاه‌ها سروکار داشته و در کنار آن، دولت‌ها و مراجع نظارتی مالی نیز با ایجاد رابطه نزدیک با این موسسات در صدد تثبیت سیاست‌های پولی و مالی و کسب اعتماد از توانایی و اثر بخشی مقرراتی که برای تامین سلامت اقتصادی و مالی جامعه وضع شده، هستند. توجه به جایگاه و نقش اجتماعی بانکها از یک طرف و لزوم مراقبت از اموال و دارایی بانکها خصوصا در عرصه رقابت داخلی و بین‌المللی از سوی دیگر، ایجاب می‌کند تا برای استمرار فعالیت سالم و با نشاط نظام‌بانکی تدابیر ویژه‌ای در نظر گرفته شود.
در این میان، شناسایی انواع خطراتی که عملیات گوناگون بانکها و موسسات اعتباری (خاصه توان و قدرت ایفای تعهدات مالی آنها) را تحت‌شعاع قرار می‌دهد، یکی از ابزارهایی است که مدیریت ارشد با بهرهگیری از آن (که تحت عنوان «مدیریت ریسک» از آن یاد می‌شود) می‌تواند از وقوع خطرات احتمالی جلوگیری کرده یا دامنه آسیب‌رسانی آنها را در حد قابل قبولی کاهش دهد.
از این رو برای دستیابی به این مهم، لازم است تا گزارش‌های مالی بانکها و موسسات اعتباری به درستی تهیه و به دقت مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بر اساس همین اصل است که سازمان‌های ذی‌ربط به انتشار استانداردها، توصیه‌ها و رهنمودهای لازم روی آورده و همواره بر اهمیت افشای مناسب اطلاعات مالی تاکید می‌نمایند.
یکی از سازمان‌هایی که به طور پیوسته بر افشای اطلاعات در صورت‌های مالی بانکها اصرار دارد، کمیته بال (فعال‌ترین نهاد بین‌المللی نظارتی بانکی) است که در بیانیه‌های خود با اشاره بر ضرورت افشای مناسب اطلاعات اقتصادی جهت دستیابی به شفافیت مطلوب صورت‌های مالی، بر طراحی و اجرای سیستم‌های موثر مدیریت ریسک و کنترل‌های داخلی کارآ تاکید دارد.
بی خبری انسان از اتفاقاتی که در آینده محقق خواهد شد، نتیجه بخش بودن انواع طرح‌ها را با خطری پنهان روبه‌رو می‌سازد، از همین رو، ریسک را شاید بتوان احتمال بروز رویدادهای نامطلوب برای طرح‌های در دست اجرا دانست. ریسک مالی، زیان بالقوه‌ای است که به طور مستقیم از زیان‌های وارده به درآمد و سرمایه حاصل شده یا به صورت غیرمستقیم از محدودیت‌هایی که توانایی بنگاه مالی را برای دستیابی به اهداف تجاری و مالی خود کاهش می‌دهند، به وجود می‌آید.
در این راستا، انواع ریسک به طور کلی و به شرح ذیل قابل توصیف است:
۱ - ریسک مالی: به مجموعه خطراتی که به طور مستقیم سودآوری بنگاه‌های مالی را با مشکلات انواع ریسک مالی جدی مواجه خواهند کرد، گفته شده و میتوان آنها را در قالب‌های زیر دسته‌بندی کرد:
۱.۱ - ریسک اعتباری: به احتمال عدم ایفای به موقع تعهدات مالی مشتریان (به هر دلیل) اطلاق می‌شود.
۱.۲ - ریسک بازار: به احتمال اشتباه در محاسبه و برآورد نوسانات شاخص‌های اصلی بازار (مانند نرخ سود، نرخ ارز و قیمت سهام) گفته می‌شود.
۱.۳ - ریسک سرمایه : منابع سرمایه نقش بسزایی در ایجاد ثبات و حفظ سلامت بنگاه‌های مالی داشته و احتمال بروز هرگونه تغییرات در منابع موجود یا جذب منابع جدید در قالب ریسک سرمایه قابل بحث و بررسی است.
۲ - ریسک‌های غیر مالی: به هر خطری که در قالب ریسک مالی قابل تعریف نباشد (مانند ریسک مدیریت، ریسک صنعت، ریسک عملیاتی و ریسک قوانین) گفته می‌شود.
مبانی مدیریت ریسک
با مراجعه به آموزه‌های دینی مشاهده می‌کنید همه انبیای الهی، پیروان خود را به مراقبت از نفس و پیشگیری از ارتکاب رفتارهای زیان‌بار توصیه کرده و به تبع آن، عقلا و فرهیختگان جوامع نیز فراخور تعلیمات خود بر همین منوال تاکید کرده‌اند.
این رویه دلالت بر آن داشته که اصرار بر آینده‌نگری و جلوگیری از وقوع حوادث ناخوشایند (دنیوی یا اخروی) از مبنای فطری و عقلی برخوردار بوده و در تمام فرهنگ‌های ملل امضا و اثبات شده است.
با این حال، میتوان چنین نتیجه گرفت که آینده‌نگری و خطر شناسی برای موقعیت‌هایی بیان شده که در برگیرنده سه عامل زیر باشند:
۱ - عمل یا اقدام بیش از یک نتیجه به بار آورد.
۲ - حصول هر یک از نتایج مقدور باشد.
۳ - حداقل یکی از نتایج ممکن‌الوقوع، در بر گیرنده پیامدهای نامطلوب باشد.
با توجه به همین مطلب، میتوان ریسک را عبارت از تهدیدی فرصت‌زا به امید دستیابی به یک یا چند موقعیت یا منفعت بر شمرد و مدیریت ریسک را برای فرصت‌هایی که به صورت اختیاری حادث شده، تلقی و آن را عبارت از شناسایی، تحلیل، تدبیر و برنامه‌ریزی سیستماتیک برای مواجهه با آثار مخاطره آمیز و استقبال از اثرات مثبت تصمیمات و رویدادها دانست.
استراتژی‌های موجود در مقابله با ریسک:
در برخورد با انواع خطراتی که بنگاه‌های مالی با آن مواجه هستند چهار، راهبرد را میتوان پیش‌بینی کرد:
۱ - امتناع از ریسک: در این شیوه مدیران بنگاه مالی با امید به اینکه مشکلات خود به خود و به آسانی حل خواهند شد، از مقابله و برخورد اصولی با خطرات خودداری می‌کنند.
۲ -پذیرش ریسک: یعنی تحمل زیان در هنگامی‌که با آن روبه‌رو میشوند. پذیرش ریسک یک استراتژی قابل قبول برای خطرات کوچکی که هزینه حفاظت از آن، بیشتر از زیان‌های وارده باشد، محسوب می‌شود.
۳ - انتقال ریسک: استراتژی انتقال ریسک عبارت است از پذیرش هزینه‌های کوچک برای جلوگیری از بروز زیان‌های بزرگ که غالبا از طریق پیش‌بینی اقدامات احتیاطی مانند انعقاد قرارداد با شرکت‌های بیمه محقق می‌شود.
۴ - کاهش ریسک: کاهش ریسک به طور معمول بر مدیریت آسیب‌پذیری و بهره‌برداری منطقی و مناسب از امکانات اجرایی و فنی و همچنین برقراری کنترل‌های داخلی بازدارنده متمرکز است.
در هر حال آن چه در این راهبرد ارزشمند بوده سنجش و ارزیابی نتایج کارهای بر عهده گرفته شده و اطمینان از کارکرد دقیق ابزارهای کنترل داخلی می‌باشد.
انواع ریسک مالی
عنوان مقاله : ريسک، انواع و مفاهيم آن در صنعت بانکداري
نويسنده : محمد روشن [1]
سابقه ريسک در صنعت بانکداري به اندازه فعاليت اين صنعت قدمت دارد و علي رغم ايجاد تنوع در خدمات و نوآوري در بانکداري، ريسکها نه تنها کاهش نداشته بلکه افزايش نيز يافته است زيرا گسترش فعاليتهاي بانکي از جمله ايجاد بانکداري الکترونيک، ورود به حوزه هاي بانکداري بين المللي و بروز بحران هاي مالي، ريسك‌هايي جديد را به همراه داشته است. وجود عواملي متعدد از جمله بين المللي بودن فعاليت بانکها، افزايش فعاليت و نوآوري در صنعت بانکداري، ايجاد بحرانهاي مالي و ورشکستگي، عدم توانايي وام گيرندگان در بازپرداخت بدهي و پيچيده شدن معادلات و روابط اقتصادي ناشي از جهاني شدن از ديرباز تا کنون سبب شده که پديده ريسک همواره به عنوان يک تهديد، فعاليت بانکها را تحت تهديد جدي قرار دهد. از جمله اين عوامل مي توان به احتمال عدم وصول وامها در سررسيدهاي مقرر، در معرض آسيب قرار گرفتن داراييها، ريسک مالي [2] و افزايش زيان ناشي از ترکيب نامناسب ترازنامه اشاره کرد. لزوم توجه به مديريت ريسک در صنعت بانکداري هنگامي بارزتر مي گردد که عوامل درون و برون سازماني از جمله مديران، سهامداران، سپرده گذاران، نهادهاي دولتي و نهادهاي بين المللي مانند کميته بازل [3] به اين مهم توجه اي ويژه دارند.
از ريسک تعاريف متعددي ارايه شده است که وجه مشترک آنها در عدم اطمينان و احتمال رخداد زيان و خسارت مي باشد. ريسک در لغت عبارت است از خطر و اقدام به امري که احتمال خطري در آن باشد[4] و در اصطلاح به معناي انحراف بازده واقعي از بازده مورد انتظار مي‌باشد. ريسک از نظر مفاهيم مالي به دو بخش سيستماتيک و غير سيستماتيک تقسيم مي‌گردد.
· ريسک سيستماتيک ( Systematic Risk )
به تغييرات منفي و ريسک هاي نرخ تغييرات سود، نرخ تورم، نرخ تغييرات برابري ارزهاي بيگانه با پول ملي و ريسک هاي سياسي و بازار که کليه اوراق بهادار را تحت تاثير قرار مي دهند، ريسک سيستماتيک يا غير قابل اجتناب گفته مي‌شود. مديريت و کاهش ريسک سيستماتيک توسط موسسه يا بانک، به دليل برون زا بودن بسيار دشوار بوده و تقريباً غير ممکن است.
· ريسک غير سيستماتيک ( Nonsystematic Risk )
به ريسک‌هاي قابل اجتناب يا ريسک‌هايي که تنها بر يک يا چند ورقه خاص از اوراق بهادار اثر گذار باشند، ريسک غير سيستماتيک گفته مي‌شود که از آن جمله مي‌توان به ريسک اعتباري، ريسک مالي، ريسک نقدينگي و ريسک عملياتي اشاره کرد. نکته مهم آن که، ريسک غيرسيستماتيک را مي‌توان از طريق ايجاد تنوع، مديريت بهينه داراييها و بدهي‌ها و انتخاب صحيح اوراق بهادار کاهش داد.
نکته مهم آن که، ريسک غير سيستماتيک را مي توان از طريق ايجاد تنوع و انتخاب صحيح اوراق بهادار کاهش داد.
رشد و نوآوري سريع در بازارهاي مالي بين المللي به همراه بحرانهاي مالي سبب گرديده تا بانکها علاوه بر ورود به حوزه‌هاي جديد، با تحولاتي نوين نيز روبرو شوند در اين راستا از اواخر دهه 1980 ميلادي به تدريج از سود عمليات متعارف بانکها کاسته گرديد و الزاماتي جديد مانند کفايت سرمايه (در راستاي کاهش ريسک فعاليت بانکها) افزايش يافت. بانکها با توجه به نوع فعاليت خود، در معرض ريسك‌هاي متعددي اعم از ريسك‌هاي برون سازماني و درون سازماني قرار دارند.
1- ريسك‌هاي برون سازماني
ريسك‌هاي برون سازماني ناشي از فعاليتهاي مستقيم يک بانک نيستند بلکه از شرايط اقتصادي، سياسي و قانوني کشور ناشي مي شوند به نحوي که اثرات نامطلوب هر يك از اين شرايط، فعاليت بانکها را تحت تاثير جدي قرار داده و ادامه فعاليت آنها را با بحران مواجه مي‌سازد بنابراين کنترل اين‌گونه ريسکها به وسيله بانکها بسيار دشوار مي‌باشد زيرا منشاء آنها بيرون از محيط بانکها مي‌باشد. از جمله ريسك‌هاي برون سازماني مي‌توان به ريسک بازار (تغييرات نرخ ارز، تغييرات نرخ سود انواع ریسک مالی سپرده ها و تغييرات قيمت سهام در اختيار بانکها)، تصميمات کلان اقتصادي دولت و نهادهاي دولتي، بحرانهاي مالي داخلي و بين‌المللي، بحرانهاي بانکي و ساير ريسك‌هاي برون زا اشاره کرد. از آنجايي که ريسک بازار به تنهايي قادر است فعاليت يک بانک را تهديد کند، در اين بخش مفهوم آن بيان مي‌شود :
· ريسک بازار (Market Risk )
ريسک بازار به دليل تغييرات نامساعد در ابزارهاي سرمايه‌اي، پول رايج کشور، نرخ سود سپرده‌ها و نرخ تبديل ارزهاي بيگانه به وجود مي‌آيد به نحوي که عدم مديريت صحيح و به موقع هر يک از آنها مي‌تواند ساختار مالي و سود و زيان بانک را تحت تاثير جدي قرار دهد. منشاء رخداد ريسک بازار به عوامل بيرون از بانک ارتباط دارد اما مديريت آن به درون بانک بر مي‌گردد.
2- ريسك‌هاي درون سازماني
ريسك‌هاي درون سازماني، ناشي از فعاليتهاي دروني بانکها و داراي منشاء درون بانکي مي‌باشند. از جمله ريسك‌هاي درون سازماني مي‌توان به ريسك‌هاي اعتباري، عملياتي، نقدينگي و مالي (ترکيب نامناسب داراييها، بدهي‌ها و سرمايه در ترازنامه و درآمدها و هزينه در سود و زيان و همچنين نسبت کفايت سرمايه) اشاره کرد. از آنجايي که اين موارد از درون و ساختار بانک نشات مي‌گيرند لذا اثرات نامطلوب اين‌گونه ريسکها را مي‌توان از طريق کنترل و مديريت صحيح حذف نمود. در اين بخش به دليل اهميت ريسك‌هاي درون سازماني، هر يک از موارد تشريح مي‌شوند :
· ريسک اعتباري (Credit Risk)
اين ريسک هنگامي رخ مي‌دهد که گيرنده تسهيلات يا تعهدات، توانايي پرداخت اصل و فرع بدهي خود در سررسيد مقرر را ندارد يا آنها را با تاخير تسويه مي‌کند که در اين صورت گرَدش وجوه نقد و نقدينگي بانک تحت تاثير قرار مي‌گيرد. ريسک اعتباري از خصوصيات ذاتي فعاليت بانکها (اعطاي تسهيلات و تعهدات) به وجود مي‌آيد بنابراين مديريت ريسک اعتباري به دليل ساختار ترازنامه بانکها که بخش اعظم آن را تسهيلات و تعهدات تشکيل مي‌دهد از اهميت زيادي برخوردار است به نحوي که در صورت عدم مديريت صحيح ريسک اعتباري، فعاليت بانک و عدم تحقق سودهاي پيش‌بيني شده، متاثر مي‌گردد. جهت کنترل ريسک اعتباري مواردي از قبيل مديريت پرتفوي اعتباري، کيفيت پرتفوي اعتباري، تعيين سياست و عوامل محدودکننده ريسک اعتباري، طبقه‌بندي صحيح دارايي‌هاي تسهيلاتي، تدوين روش بهينه اخذ وثائق و تعيين روش ذخيره گيري مناسب مي بايست مد نظر قرار گيرند.
· ريسک عملياتي(Operational Risk)
ريسک عملياتي از کارکرد نامناسب افراد، سيستم‌ها و فرايندهاي کاري بانکها ناشي مي‌شود به نحوي که در صورت عدم رعايت استانداردهاي لازم در اين موارد، ريسک عملياتي قادر است فعاليت يک بانک را در سطح ملي و بين‌المللي تحت تاثير جدي قرار دهد.
هر يک از موارد مذکور مي‌توانند فعاليت رو به رشد سودآوري و جذب منابع بانك را آهسته يا متوقف کند که در اين صورت به بانک خسارت وارد مي‌شود، بنابراين امروزه مديريت ريسک عملياتي و تجزيه و تحليل روشهاي كاري جهت کاهش خطرات، پيروي از استانداردهاي موجود و نهادينه نمودن مديريت ريسک انواع ریسک مالی همواره در دستور کار بانکها قرار دارد.
· ريسک نقدينگي (Liquidity Risk )
ميزان تقاضاي وجوه نقد در هر بانک به ساختار داراييها و بدهي‌هاي آن بستگي دارد. بانکها براي پوشش نوسانات اقلام ترازنامه و توسعه مالي به نقدينگي نيار دارند زيرا توان نقدينگي بانک نشاندهنده قابليت پرداخت وجوه سپرده‌گذاران و ساير بدهي‌ها در سررسيد مقرر و همچنين پرداخت تسهيلات و انجام سرمايه‌گذاري جهت کسب سودآوري است، حال چنانچه مديريت نقدينگي به صورت صحيح صورت نگيرد، مي‌تواند ريسك‌هاي متعددي از جمله ريسک عدم تامين به موقع نقدينگي مورد درخواست مشتريان، ريسک از دست رفتن شهرت و از بين فتن فرصت سرمايه‌گذاري و كاهش سودآوري را به وجود آورد. مديريت جريان‌هاي وجوه نقد مورد انتظار در صنعت بانکداري از اهميت زيادي برخوردار است بنابراين خط‌ومشي مديريت نقدينگي بايد با در نظر گرفتن نيازهاي کوتاه مدت، ميان‌مدت و بلندمدت و از طريق تطابق زماني سررسيد داراييها و بدهي‌هاي بانک و تخمين رفتار مشتريان (در رابطه با مراجعه آنها جهت دريافت وجوه نقد) صورت گيرد.
ارتباط سيستم کنترل داخلي [5] و مديريت ريسک [6] :
كنترل داخلي فرايندي است که به‌وسيله مديريت و ساير کارکنان طراحي و اجرا مي‌شود تا از دستيابي به اهداف واحد مورد رسيدگي در زمينه قابليت اعتماد گزارشگري مالي، اثربخشي و کارايي عمليات و رعايت قوانين و مقررات مربوط، اطميناني معقول بدست آيد. از اين رو، کنترلهاي داخلي براي شناسايي آن دسته از ريسك‌هاي تجاري طراحي و اجرا مي‌شود که دستيابي به هريک از اين اهداف را تهديد مي‌کند. كنترلهاي داخلي از اجزاي زير تشکيل مي‌شود :
· محيط کنترلي، فرايند ارزيابي خطر توسط واحد مورد رسيدگي، سيستم اطلاعاتي (فرايندهاي تجاري مربوط در ارتباط با گزارشگري مالي و اطلاع‌رساني)، فعاليتهاي کنترلي و نظارت بر کنترل‌ها
همان‌گونه كه ملاحظه مي‌شود مديريت اجزاي كنترل داخلي به دليل اثر گذاري احتمالي بر خدمات و محصولات بانك از اهميت زيادي برخوردار است، به طور يقين مي‌توان گفت كه به كارگيري كنترلهاي داخلي و كاهش ريسك داراي رابطه‌اي معكوس مي‌باشند زيرا افزايش کنترلهاي داخلي منجر به كاهش ريسك خواهد شد و از طرفي ديگر كاهش كنترلهاي داخلي سبب افزايش انواع ريسك‌هاي بانكي مي‌گردد. وظيفه برقراري كنترلهاي داخلي و نظارت بر پياده‌سازي آن بر عهده سازمان ذيربط مي‌باشد بنابراين آنها با قبول سطح كنترلهاي داخلي كمتر از حد استاندارد، عملاً با احتمال پذيرش سطح بالاتري از ريسك مواجه مي‌گردند و از طرفي ديگر، افزايش سطح كنترلهاي داخلي و ارتقاي آن به حد استاندارد سبب كاهش انواع ريسك به ويژه در حوزه ريسك‌هاي عملياتي خواهد شد.
ريسکها در فعاليتهاي بانکي اموري مجازي نيستند بلکه واقعياتي انکار ناپذير مي‌باشند که ضرورت مديريت علمي آنها به جهت اثرات بالقوه و بالفعل ضروري است. استقرار مديريت ريسک در بانکها منجر به کاهش زيانهاي احتمالي ناشي از ريسک معاملات و فعاليتهاي بانکي مي‌گردد که در اين صورت زمينه ارتقاي سطح عملکرد و افزايش سود و ثروت سهامداران فراهم مي‌شود، بنابراين هر اندازه کنترل ريسک در دستور کار قرار گيرد، با حرکت از سوي عدم اطمينان کامل به سوي عدم اطمينان نسبي از ميزان ريسک نيز کاسته مي‌شود.
1- گرونينگ، هني‌ون و سونيا براجويچ براتانوويج. تجزيه و تحليل و مديريت ريسك بانكي . ترجمه توسط حسن بختياري و بهروز خدارحمي. انتشارات موسسه عالي بانكداري ايران. چاپ اول. سال 1390
2- روشن، محمد و بابك تصاعديان. بانكداري خارجي 2 . انتشارات جنگل با همكاري دانشگاه آزاد اسلامي. چاپ اول . سال 1386
3- گروه تحقيق و توسعه شركت تحليل‌گران سيستم. مديريت ريسك عملياتي . انتشارات آشيان. چاپ اول. سال 1389
4- فلاح شمس، مير فيض و مهدي رشنو. مديريت ريسك اعتباري . انتشارات دانشكده علوم اقتصادي. چاپ اول. سال 1387
[1] . كارشناس ارشد حسابداري
[3] . كميته بازل (بال) به عنوان يكي از فعال ترین نهادهاي بین المللی در زمينه نظارت بانکی محسوب مي‌شود. اعضاي انواع ریسک مالی این کمیته متشكل از نمایندگان ارشد بانکهای مرکزی تعدادی از کشورهای عمده صنعتی دنیا معمولا هر سه ماه یک بار توسط بانک تسویه های بین‌المللی به عنوان دبیرخانه دایمی آن در شهر بازل سویس تشکیل جلسه می‌دهند. به دلیل تشکیل جلسات مذکور در شهر بازل، به کمیته بازل معروف شده است. کمیته بازل دارای قدرت قانونی نیست، لکن اکثر کشورهای عضو به طور ضمنی موظف به اجرای توصیه های آن مي‌باشند.
10 مورد از ریسک های سرمایه گذاری در بورس
سرمایه گذاری برای افزایش توسعه و بهره وری های مالی مورد نیاز است. سرمایه گذاری دارای انواع مختلفی است. به طور کلی هر کاری که باعث شود سرمایه شما بیشتر از قبل شود، نوعی سرمایه گذاری به حساب می آید. کسانی که وارد سرمایه گذاری می شوند، باید نسبت به آن کار علم و دانش و تجربه داشته باشند، زیرا سرمایه گذاری همانطور که می تواند شما را در یک سیر صعودی قرار دهد، به همان صورت هم می تواند شما را در یک سیر نزولی گیر بیندازد.
سرمایه گذاری زمانی اثربخش است که در مدت زمان خاصی با علم و تجربه انجام شود تا بهترین بهره وری را حاصل کند. توجه داشته باشید که سرمایه گذاری یک نوع تصمیم مالی است که همواره دارای دو مولفه ریسک و بازدهی است. یک اصلی در سرمایه گذاری وجود دارد مبنی بر اینکه سرمایه باید از ریسک و خطر گریزان شود و به سوی سود و بازدهی روانه شود.
اما به نظر شما آیا بازار مالی را می توان پیدا کرد که سرمایه گذاری در آن ریسکی نداشته باشد؟ به طور کلی ریسک در تمامی سرمایه گذاری ها وجود دارد. گاهی در برخی از سرمایه گذاری ها این ریسک پرخطر و گاهی هم کم خطر است. در ادامه این مقاله اطلاعات بیشتری در مورد سرمایه گذاری و عوامل افزایش ریسک در بازارهای بورسی توضیح می دهیم.
عوامل موثر در افزایش ریسک در بازار بورس
کاهش ریسک در سرمایه گذاری با تجزیه و تحلیل
معمولا کسانی که در بازارهای مالی اعم از بورس سرمایه گذاری می کنند، با تجزیه و تحلیل ان هم آشنا هستند. بدین معنی که علم و تجربه این کار را هم دارند. در غیر این صورت با افزایش ریسک در سرمایه خود مواجه هستند. یک سرمایه گذار خوب و حرفه ای باید بتواند سبد خود را در بازارهای بورسی به خوبی مدیریت کند.
سرمایه گذار باید منطقی باشد، به این معنی که یک سرمایه گذار منطقی زمان می تواند بازدهی بالایی داشته باشد که ریسک بالایی را هم متقبل شده باشد. البته در انجام ریسک گاهی منطق و عقل هم کارآمد نیستند و فرد تنها بر ریسک و شانس خود اکتفا می کند.
حال در بیشتر مواقع با تجزیه و تحلیل های درست می توان این از ریسک سرمایه گذاری کاست.در واقع سرمایه گذاری به معنی مصرف پول های دردسترس و انتظار پول بیشتر است. یعنی برای دستیابی به پول بیشتر، پول های دردسترس را در بازار سرمایه گذاری قرار می دهید.
اگر بخواهیم معنی دیگری برای سرمایه گذاری بگوییم، می توان گفت: سرمایه گذاری به معنی به تعویق انداختن مصرف فعلی برای دستیابی به مصرف بیشتر در روزهای آتی است.
توجه داشته باشید که در سرمایه گذاری در بورس و یا هر بازار مالی دیگر مقدار پول در زمان حال و فعلی مشخص است، اما میزان آن در چه مدت زمانی مشخص نیست و در واقع با عدم اطمینان مواجه هستیم.
انواع سرمایه گذاری
توجه داشته باشید که به طور کلی سرمایه گذاری به دو نوع مالی و واقعی تقسیم بندی می شود. در سرمایه گذاری واقعی شما با میزان ارزش پول واقعی خود در حال حاضر ملک و یا آپارتمان و هر چیز دیگری را خریداری می کنید. اما در سرمایه گذاری مالی با میزان پول نقدی خود نوعی دارایی مالی خریداری می کنید که نتیجه آن هم باز وجوه نقدی است.
چه عواملی در سرمایه گذاری باعث افزایش ریسک میشوند؟
به طور کلی چند نوع ریسک در بازار های سرمایه گذاری وجود دارند که بهتر است با این نوع ریسک ها آشنا شوید تا درست و منطقی ریسک کنید و ضرر کمتری گریبان گیر شما شود.
ریسک سیستماتیک
ریسک سیستماتیک یکی از ریسک های سرمایه گذاری در بورس است .همانطور که گفتیم چند نوع ریسک وجود دارد. از انواع این ریسک ها می توان به ریسک سیستماتیک اشاره کرد که این نوع ریسک ربطی به تجربه و علم فرد ندارد و مربوط به شرایط سیاسی و اقتصادی جامعه است و به هیچ عنوان نمی توان آن را حذف کرد. ریسک سیستماتیک به نوعی است که تاثیر آن بر کل بازار مشخص می شود و به صنعت خاصی محدود نمی شود.
ریسک غیر سیستماتیک
نوع دیگری از ریسک های سرمایه گذاری در بازارهای بورسی و مالی ریسک غیر سیستماتیک است. این نوع ریسک بر خلاف ریسک سیستماتیک کاملا قابل کنترل و کاهش است. در این نوع ریسک شما باید سهام شرکتی را که دارای شرایط بحرانی سختی است و با افت قیمت مواجه شده است، خریداری نکنید و از افزایش ریسک خود در بازار بورس جلوگیری کنید. اگر به این عوامل توجهی نداشته باشید قطعا با افزایش ریسک در بازارهای مالی مواجه می شوید.
ریسک نرخ سود
ریسک نرخ سود یکی از ریسک های سرمایه گذاری در بورس است این نوع ریسک مرتبط به زمانی است که تغییر در نرخ سود باعث تحول ارزش یک سرمایه گذاری می شود.
ریسک تورم
ریسک تورم یکی دیگر از ریسک های سرمایه گذاری در بورس است که بر این عنوان هرچه نرخ تورم افزایش پیدا کند، در این حالت میزان بازدهی ما هم کمتر می شود.
- شما امروز با پنج میلیون تومان چه چیزهایی می توانید خریداری کنید؟
- 10 سال قبل چه چیزهایی می توانستید خریداری کنید؟
این موضوع نرخ تورم را به شما نشان می دهد. شما نباید پول خود انواع ریسک مالی را در یکجا به صورت راکد نگه دارید بلکه باید از آن در بازارهای سرمایه گذاری استفاده کنید. اگر پول شما چندین سال راکد باقی بماند، تورم ارزش پول شما را کمتر می کند. در جایی سرمایه گذاری خود را شروع کنید که سود شما بعد از چند سال از نرخ تورم بیشتر باشد. در این حالت ریسک سرمایه انواع ریسک مالی گذاری شما کمتر می شود. اگر غیر از این موضوع باشد، نرخ ریسک بیشتر می شود.
ریسک مالی
ریسک مالی هم نوع دیگری از ریسک های سرمایه گذاری در بورس است که شرکت ها در صورت های مالی خود بخشی به عنوان تعهدات مالی و تسهیلات دارند. هر چه میزان وام های دریافتی یک شرکت بیشتر باشد، توان و قدرت شرکت هم برای توسعه و گسترش و حتی سوددهی کمتر می شود. به همین علت اگر تصمیم دارید که در بازار بورس سهام شرکتی را خریداری کنید، بهتر است ابتدا تعهدات و تسهیلات دریافتی آن شرکت را بررسی کنید تا ریسک مالی شما در آن سهام کمتر شود. در غیر این صورت با افزایش ریسک مالی در بازار بورس مواجه می شوید.
برای مثال فرض کنید شما سهام شرکتی را خریداری کرده اید و پس از مدتی آن شرکت با مشکلاتی در فروش خود رو به رو شده است و در نهایت هم ورشکسته می شود و اعلام ورشکستگی می کند. در حال حاضر شما سهامدار یک شرکت ورشکسته هستید که دیگر سهام شما هیچ گونه ارزشی در بازار ندارد.
این نوع ریسک همواره سرمایه گذاران را در بازار بورس تهدید می کند که به آن ریسک مالی می گویند. حال اگر سهامداران در مورد شرکتی که قرار است سهامدار آن شوند، به خوبی تحقیق نکنند، باعث افزایش ریسک در بازار بورس می شوند.
بررسی افزایش ریسک در بازار بورس
ریسک نرخ ارز
ریسک نرخ ارز هم از دیگر ریسک های موجود در بازار مالی است که در مورد شرکت های واردات محور اهمیت دارد.
ریسک سیاسی
ریسک سیاسی هم یکی دیگر از انواع ریسک ها در بورس است. زمانی که در اوضاع سیاسی، عدم ثبات را داشته باشیم بر اوضاع اقتصادی هم تاثیر می گذارد. در ادامه این مقاله سعی داریم بیشتر به عواملی بپردازیم که باعث افزایش ریسک در بازار بورس می شوند. به طور کلی بازار بورس یکی از بازارهای بسیار مهم هستند که افراد زیادی سرمایه خود را در این نوع بازار قرار داده اند.
ریسک شخصی
ریسک شخصی هم نوع دیگری از ریسک ها در بازار بورس است. توجه داشته باشید که ریسک ها همیشه منشا اقتصادی و سیاسی و … ندارند. یکی از اصلی ترین ریسک ها ریسک شخصی است. در واقع تصمیماتی است که شما به طور شخصی می گیرید و ممکن است این تصمیمات باعث افزایش ریسک در بازار بورس شود. در واقع سرمایه گذاران خودشان سرمایه خود را به خطر می اندازند.
برای مثال شما سهامی را به مبلغ 10 میلیون تومان خریداری کرده اید. حال با توجه به دلایلی سهام آن شرکت تا حدود 8 میلیون تومن میرسد و افت می کند و در این حالت اگر تصمیم شما سرمایه گذاری بلند مدت است باید آن را نگهدارید. حال ممکن است رویدادی رخ دهد که مجبور به فروش آن شوید. در این حالت شما ریسک شخصی کرده اید و سهام خود را فروخته اید.
ریسک احساسی
ریسک احساسی یکی دیگر از ریسک ها در بازار بورس و دیگر بازارهای مالی است که در نهایت احساس شما باعث افزایش ریسک در بازار بورس می شود. گاهی ممکن است درگیر احساسات خود شوید و این حس می‌تواند ترس از ضرر باشد و شما را به علت ترس از ضرر از سرمایه گذاری در بورس عقب بیندازد. بهتر است عاشق سهام خود نشوید و در زمان مناسب سهم خود را بفروشید و وابستگی به سهم های خود نداشته باشید.
یکی از دلایلی که باعث می شود افراد ریسک بالایی را در بازار بورس تجربه کنند و در نهایت دچار زیان شوند، وابستگی به سهام های خود است. آنها نسبت به سهام خریداری شده خود متعصب هستند که این عامل بزرگترین عامل برای افزایش ریسک ها است. اگر بتوانید خود را در این مواقع کنترل کنید و به جای تصمیم احساسی، منطقی عمل کنید، دچار این گونه ریسک ها در بورس نمی شوید.
ریسک بازار
ریسک بازار یکی از ریسک های سرمایه گذاری در بورس است .همانطور که می دانید بازار بورس دارای چندین هزار سرمایه گذار است. در واقع تصمیم این سرمایه گذاران است که قیمت یک سهم را افزایش و یا کاهش دهند. یک سهم در بازار بورس هر چقدر هم که خوب و عالی باشد، زمانی که تعداد زیادی از سرمایه گذاران تصمیم به فروش آن بگیرند، آن سهم افت می کند.
در نتیجه سهم با کمبود تقاضا مواجه می شود و قیمت آن کاهش پیدا می کند. حال بر عکس این قضیه هم وجود دارد. سهمی که دارای تقاضای زیادی باشد، هر چقدر هم که معمولی و عادی باشد، اگر با افزایش تقاضا رو به رو شود، قیمت آن سهم بالا می رود. در واقع این نوسانات قیمت که در بازار وجود دارد باعث می شود ریسک سرمایه گذاری در انواع ریسک مالی بورس بالاتر برود.
البته این موضوع را هم باید بدانید که ماهیت بازار بورس نوسانی بودن آن است. در واقع بورس نوسان پذیر است. در نتیجه اگر در مورد سهمی به خوبی تحقیق کرده اید و در مورد آن اطمینان دارید، بهتر است گول نوسان های کوتاه مدت و روزانه را نخورید و به صورت بلند مدت به سهم خود نگاه کنید تا سود بسیار بیشتری کنید و دید بهتری نسبت به بازار بورس پیدا کنید.
سخن پایانی
به طور کلی همه ما می دانیم که وجود ریسک در بازارهای مالی و بورسی و … کاملا طبیعی است. حال اگر شما انواع ریسک را بشناسید، می توانید از افزایش ریسک در بازار بورس جلوگیری کنید و سبد خود را به خوبی ببینید و برای آن برنامه ریزی داشته باشید. در واقع یه همین علت است که می گوییم علم و دانش در هر بازاری که به عنوان تخصص به کار برده می شوند، اهمیت دارد.
بسیاری از افراد بدون هیچ گونه تحلیل و اطلاعاتی در مورد بازار بورس وارد آن می شوند و بدون هیچ گونه تحقیقی، سهام شرکتی را خریداری می کنند. با این کار باعث افزایش ریسک در بازار بورس می شوند زیرا کاملا بی منطق تصمیم به خرید می گیرند. این افراد حتی زمان خرید و فروش سهم را هم به خوبی نمی دانند. اگر ندانید که چه زمانی باید خرید و فروش خود را انجام دهید، باز هم باعث افزایش ریسک می شوید.
امیدواریم با مطالعه این مقاله اطلاعات خوب و مفیدی در مورد عواملی که باعث افزایش ریسک در بازار بورس میشوند، بدست آورده باشید.
انواع ریسک های سرمایه گذاری را بشناسید!
ریسک در سرمایه گذاری بیانگر عدم اطمینانی است که نسبت به بازدهی سرمایه گذاری وجود دارد. با شناخت انواع ریسک و یادگیری نحوه عملکرد در مقابل عوامل ریسک زا، می توانیم معاملات موفق تری داشته باشیم.
اختصاصی آگاه پرس – در ادامه سلسله یادداشت های «سواد بورسی»، در این یادداشت به معرفی«انواع ریسک های سرمایه گذاری» می پردازیم.
به طور کلی افراد از نظر پذیرش میزان ریسک به سه گروه تقسیم میشوند. افراد ریسک گریز، که در انجام معاملات خود سیاستی محافظه کارانه دارند. افراد ریسک پذیر، که در سرمایه گذاری های خود جسارت و شجاعت بسیاری دارند و افراد خنثی نسبت به ریسک، که در مقابل سود و زیان پول خود واکنشی خنثی دارند. برای کنترل ریسک، لازم است ابتدا تیپ شخصیتی خود را بشناسید و اهداف خود را مشخص کنید. سپس با شناخت انواع ریسک، می توانید دارایی خود را به بهترین شکل مدیریت کنید.
ریسک قابل اندازه گیری است و با معیارهایی چون انحراف معیار بازده تاریخی، می توان آن را محاسبه کرد. شرکت ها برای آن که بتوانند میزان ریسک معاملات خود را محاسبه کنند، زمان و منابع مالی زیادی را به کار می گیرند.
ریسک های سرمایه گذاری، به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک. ریسک سیستماتیک، ریسکی است که به شرایط سیاسی و اقتصادی کلان جامعه ارتباط مستقیم دارد و ریسک غیرسیستماتیک، ریسکی است که تنها بستگی به تصمیم سرمایه گذار دارد. در واقع سرمایه گذار تصمیم می گیرد که حتی در شرایط بحرانی سهم شرکتی را خریداری کند یا نکند.
انواع دیگری از ریسک وجود دارند که زیرمجموعه این دو دسته قرار دارند:
ریسک نرخ سود: زمانی که در چند حوزه مختلف سرمایه گذاری کنیم، ریسک نرخ سود مطرح می شود، زیرا تفاوت نرخ سود در سرمایه گذاری های مختلف، می تواند ما را به سمت سرمایه گذاری در یکی از گزینه ها که ریسک کمتری دارد هدایت کند.
ریسک تورم: به احتمال کاهش ارزش دارایی بر اثر تورم، ریسک تورم گفته می شود. رشد نرخ تورم به کم شدن ارزش دارایی منتهی می شود و ارتباط مستقیم با بازدهی سرمایه گذاری دارد.
ریسک مالی: ریسک مالی وابسته به تعهدات مالی شرکت و وام های دریافتی آنها است. سرمایه گذاران می توانند با مطالعه صورت های مالی شرکت به میزان تعهدات مالی آن پی ببرند تا ریسک مالی کمتری را تجربه کنند.
ریسک نقدشوندگی: دارایی هایی که خرید و فروش آنها آسان نیست دارای ریسک نقدشوندگی هستند. هرچه سرعت خرید و فروش سهامی بیشتر باشد ریسک نقدشوندگی آن کمتر است.
ریسک نرخ ارز: این نوع ریسک در مورد شرکت هایی است که مواد اولیه خود را با ارز تهیه می کنند و با رشد نرخ ارز، هزینه زیادی را متحمل می شوند.
ریسک تجاری: ریسک تجاری شامل هزینه های شرکت برای اجرایی کردن پروژه ها است.
ریسک اعتباری: ریسک اعتباری یا عدم بازپرداخت سود، مربوط به زمانی است که یک شرکت توانایی وصول سود قراردادی خود را بنا بر تعهدات خود نداشته باشد.
ریسک سیاسی: زمانی که دولتی بر اثر بی ثباتی سیاسی، جنگ، کنترل های نظامی و تغییر قوانین و… به صورت ناگهانی سیاست های خود را تغییر دهد، ریسک سیاسی شکل می گیرد.
ریسک بازار: ریسکی که بر اثر نوسانات کلی بازار به وجود می آید و بازدهی را تغییر می دهد.
کنترل کردن همه ریسک های سرمایه گذاری ممکن نیست، اما می توان با داشتن دانش و تجربه این ریسک ها را مدیریت کرد و میزان آن را کاهش داد. از جمله راهکارهای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری، داشتن سبد دارایی است. با ایجاد سبدی از سهم های متنوع از بالا رفتن ریسک جلوگیری می کنیم، البته تعداد سهام موجود در سبد نیز بسیار مهم است. برای داشتن سبدی مطمئن بهتر است از مشاوره کارشناسان و متخصصان این حوزه بهره ببریم.
دیدگاه شما