ابزارهای مالی چیست؟

معرفی ابزارهای نوین مالی

دومین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت

خرید و دانلود فایل مقاله

با استفاده از پرداخت اینترنتی بسیار سریع و ساده می توانید اصل این مقاله را که دارای 19 صفحه است به صورت فایل PDF و یا WORD در اختیار داشته باشید.

خرید اینترنتی فایل PDF مقاله با قیمت ( 14,000 ) تومان خرید اینترنتی فایل WORD مقاله با قیمت ( 106,400 ) تومان

مشخصات نویسندگان مقاله معرفی ابزارهای نوین مالی

چکیده مقاله :

ایجاد بازار داد و ستد آتی پدیده ای نوین در اقتصاد ایران به شمار می آید که به عنوان حلقه ای از مجموعه به هم پیوسته پیش نیازهای توسعه ی اقتصادی ، بسترهای اجتماعی و فرهنگی را در درازمدت دگرگون می سازد . گروه های فعال در بازارهای آتی با داد و ستد ابزارهای مالی موجود در این بازارها می کوشند که از ریسک ناپایداری قیمت ها مصون بمانند . نتیجه ی عملکرد بازارهای آتی با انتقال ریسک ، کاهش ناپایداری قیمت ها و ابزارهای مالی چیست؟ کشف قیمت ، کمک قابل توجهی به اقتصاد ملی است . بازارهای داد و ستد آتی در دنیای امروزی از اهمیت چشمگیری برخوردار شده اند و به عنوان مهم ترین سازوکار تصحیح عملکرد نظام قیمت گذاری بازار آزاد به منظور کاهش ناپایداری قیمت ها و توزیع مناسب ریسک و نیز به عنوان ابزاری برای ارتقای کمی و کیفی اطلاعات و مبنای پیش بینی قیمت کاربرد و تأثیری انکارناپذیر یافته اند.در این مقاله ابتدا چند گونه از مهم ترین ابزارهای مالی شامل قراداد تحویل آتی و قرارداد پیمان آتی به طور کامل تشریح می گردد ؛ سپس انواع سفارش ها و انواع سپرده ها در معاملات آتی مورد بررسی قرار می گیرد .در ادامه وجوه تمایز بین قرارداد تحویل آتی و پیمان آتی ، نحوه ی تعیین قیمت در این قراردادها ، تعریف اتاق پایاپای ، تشریح نحوه ی عمل این اتاق و مابه التفاوت در قراردادهای آتی بیان گردیده است . در بخش بعدی، یکی دیگر از ابزارهای مالی یعنی اختیار معامله ، انواع حالت ها و مزایای استفاده از آن به تفصیل توضیح داده شده است .پس از این قسمت ، نحوه ی گزارش گری و افشای موارد مربوط به ابزارهای نوین مالی طبق استانداردهای حسابداری ذکر گردیده است .در خاتمه نیز به جمع بندی مطالب گفته شده و نتیجه گیری پرداخته شده است .

کلیدواژه ها:

اوراق مشتقه – بازارهای آتی – قرارداد آتی – پیمان آتی – اتاق پایاپای- اختیار معامله – سپرده ها – مابه التفاوت

کد مقاله /لینک ثابت به این مقاله

کد یکتای اختصاصی (COI) این مقاله در پایگاه سیویلیکا INDUSTRIAL01_157 میباشد و برای لینک دهی به این مقاله می توانید از لینک زیر استفاده نمایید. این لینک همیشه ثابت است و به عنوان سند ثبت مقاله در مرجع سیویلیکا مورد استفاده قرار میگیرد:

نحوه استناد به مقاله :

در صورتی که می خواهید در اثر پژوهشی خود به این مقاله ارجاع دهید، به سادگی می توانید از عبارت زیر در بخش منابع و مراجع استفاده نمایید:

موسوی، زهرا و پورساعدی، مرضیه،1395،معرفی ابزارهای نوین مالی،دومین کنفرانس بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت،تهران،https://civilica.com/doc/504493

در داخل متن نیز هر جا که به عبارت و یا دستاوردی از این مقاله اشاره شود پس از ذکر مطلب، در داخل پارانتز، مشخصات زیر نوشته می شود.
برای بار اول: ( 1395، موسوی، زهرا؛ مرضیه پورساعدی )
برای بار دوم به بعد: ( 1395، موسوی؛ پورساعدی )
برای آشنایی کامل با نحوه مرجع نویسی لطفا بخش راهنمای سیویلیکا (مرجع دهی) را ملاحظه نمایید.

مراجع و منابع این مقاله :

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :

• Hull , John C, 2003 , Options , Futures and .
• Kolb, Robert W. , Understanding Futures Markets, Blackwell, 15 Edition .

مدیریت اطلاعات پژوهشی

اطلاعات استنادی این مقاله را به نرم افزارهای مدیریت اطلاعات علمی و استنادی ارسال نمایید و در تحقیقات خود از آن استفاده نمایید.

ابزارهای مالی

ابزارهای مالی ( دارایی ها و بدهی های مالی ) در طبقه بندی اقلام صورت وضعیت مالی بسیار گسترده هستند و یکی از انواع یادداشت های توضیحی مهم در صورت وضعیت مالی مربوط به این ابزارهاست. به تمامی اقلامی که قابلیت معامله داشته باشند، برای مثال پول نقد، ملک، سند رسمی یا قانونی، همانند برگه سهام، اوراق بهادار و اوراق قرضه که ارزش مبادله ای هم دارند و تمام اینها شامل دارایی های مالی و بدهی های مالی جاری و غیر جاری می شوند ابزارهای مالی گفته می شود.

تعداد ابزارهای مالی به قدری زیاد است که باعث شده این دارایی های مالی و بدهی های مالی یکی از طبقات استاندارد بین المللی گزارشگری مالی ( IFRS ) را دربر بگیرد. استاندارد IFRS شماره 9 با نام ‘ ابزارهای مالی ; شناخت و اندازه گیری ‘ طبقه بندی شده است.

بر طبق استاندارد شماره 9 کلیه دارایی های مالی که متعلق به یک سازمان هستند باید بر اساس مدل اندازه گیری بهای تمام شده مستهلک شده، یا ارزش منصفانه ( که سود و زیان یا سایر اقلام سود و زیان جامع را در بر می گیرد) ارزیابی و طبقه بندی شوند. همانند دارایی های مالی، سازمان تجاری باید بدهی های مالی را هم به جز در موارد خاص براساس مدل اندازه گیری بهای تمام شده مستهلک شده با استفاده از روش نرخ بهره موثر ارزیابی و اندازه گیری کند. مدلی که کسب و کار سازمان تجاری برای مدیریت دارایی های مالی به کار می برد و ویژگی های جریان نقدی قراردادی دارایی مالی مبنای ارزیابی این بدهی ها است.

راهکار برهان برای ابزارهای مالی ( دارایی ها و بدهی های مالی )

شناخت و اندازه گیری اولیه داراییها و بدهی های مالی

استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 9 می گوید یک دارایی مالی یا یک بدهی مالی توسط یک سازمان تجازی فقط زمانی در پایان سال مالی در صورت وضعیت مالی آن سازمان ارزیابی و شناسایی می شود که آن واحد تجاری، طرف شرایط قراردادی ابزار مالی باشد. طبق استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 9 مطالبات تجاری فاقد جزء تامین مالی بااهمیت، در زمان شناخت اولیه باید به قیمت معامله ارزیابی شوند. اگر از مطالبات تجاری چشم پوشی کنیم ، دارایی ها یا بدهی های مالی ( ابزارهای مالی ) که توسط سازمان تجاری در زمان شناخت اولیه براساس مدل ارزش منصفانه از طریق سود و زیان اندازه گیری نشده اند باید براساس ارزش منصفانه و آن دسته داراییها یا بدهی های مالی که به مدل ارزش منصفانه از طریق سود و زیان اندازه گیری شده اند باید به مدل ارزش منصفانه به اضافه یا منهای مخارج معامله قابل انتساب به تحصیل یا انتشار دارایی مالی یا بدهی مالی ارزیابی شوند.

اندازه گیری بعدی دارایی ها و بدهی های مالی

اساس اندازه گیری ابزارهای مالی که دارایی ها و بدهی های مالی را در بر می گیرد در حالت معمول به این صورت است که به مدل ارزش منصفانه از طریق سود وزیان اندازه گیری شوند. استثنائات باعث می شود در این حالت معمول تغییراتی رخ دهد. اگر یک دارایی به مدل ارزیابیِ بهای مستهلک شده یا ارزش منصفانه از طریق سایر اقلام سود و زیان جامع اندازه گیری شده باشد در اندازه گیری آنها تغییراتی رخ می دهد. اما بحث درباره بدهی های مالی به این صورت است که واحد تجاری تمام بدهی های مالی خود را به مدل بهای مستهلک شده با استفاده از روش نرخ بهره موثر ارزیابی می نماید. استثنائات این بدهی ها به این صورت است.

1. اگر یک بدهی مالی براساس ارزش منصفانه از طریق سود و زیان اندازه گیری شده باشد ابزارهای مالی چیست؟ باید در اندازه گیری بعدی به ارزش منصفانه ارزیابی شود.
2. بدهی های مالی ایجاد شده در شرایطی که انتقال یک دارایی مالی، واجد شرایط قطع شناخت نیست یا هنگامی که رویکرد تداوم ارتباط به کار گرفته می شود.
3. قراردادهای ضمانت مالی در ابزارهای مالی
4. تعهدات مرتبط با ارائه تسهیلات به نرخی پایین تر از نرخ بهره بازار
5. مابه ازای احتمالی شناسایی شده توسط تحصیل کنند در یک ترکیب تجاری که استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 3 باید در مورد آن بکار گرفته شود.

در یادداشت ابزارهای مالی، اطلاعاتی در خصوص طبقات مختلف ابزارهای مالی و اجزای تشکیل دهنده آنها ارائه می شود.

آشنایی با ابزارهای مالی و منابع مطالعاتی آن در گفت و گو با دکترندابشیری

بررسی چیستی و کارکردهای ابزارهای نوین مالی و معرفی منابع مطالعاتی در گفت و گو با دکتر ندابشیری

بوسیله پیشگامان دنیای مالی به روز رسانی شده در بهمن ۱۳, ۱۳۹۹ 0

گروه پیشگامان دنیای مالی:

در دومین مطلب ابزارهای مالی چیست؟ از سلسله مطالب معرفی کتاب ها و منابع مطالعاتی حوزه اقتصاد،مالی و سرمایه گذاری، سعید دادخواه فعال و پژوهشگر حوزه مالی و بازار سرمایه و عضو شبکه فعالان مالی گفت و گویی را با سرکار خانم دکتر ندا بشیری مدیر ابزارهای نوین مالی و رئیس اداره تحقیق و توسعه فرابورس ایران ترتیب داده است که ایشان ضمن معرفی کتاب های شاخصی در حوزه مالی و ابزار های نوین مالی به ارائه مباحثی در اهمیت بررسی و مطالعه این حوزه از دانش مالی پرداختند.این گفت و گو جهت استفاده همراهان گرامی منتشر می شود:

پیشگامان دنیای مالی:گروه پیشگامان دنیای مالی دو دسته مخاطب دارد که دسته اول عموم افراد علاقه مند به مباحث اقتصاد و مالی و دسته دوم افرادی که بصورت تخصصی و رشته های مرتبط در شبکه فعالین مالی ما در حال فعالیت هستند، بنابراین سؤالاتم را با دو رویکرد عمومی و تخصصی خواهم پرسید.در ابتدا برای ما بفرمایید که وقتی می گوییم ابزار های نوین مالی در واقع در مورد چه چیزی صحبت می کنیم و چه مزایایی برای اقتصاد ، توسعه کشور و تولید داخل دارد؟

دکتر بشیری: ببینید زمانیکه ما در بازارهای سرمایه کار می کنیم در این بازار های سرمایه به تبادل یکسری ابزارهای مالی می پردازیم.یعنی در واقع بازارهای سرمایه محلی برای داد و ستد ابزارهای مالی است.
Financial Instrument یا ابزارهای مالی چیست؟ ابزارهایی برای تامین مالی و تشکیل سرمایه هست.
خب این ابزارهای مالی مانند سهام هستند یعنی ابزارهای سرمایه ای هستند یا می توانند ابزارهایی باشند بابت تامین مالی شرکت از سمت بدهی .بنابراین وقتی که ما میگوییم ابزار مالی یعنی منظورمان اوراق سهام و اوراق بدهی است.این اوراق بدهی را در واقع Commercial Market ها یا در بازارهای مالی متعارف Bond یا اوراق قرضه میگوییم.ولی زمانی که بحث اسلامی Islamic Marketها مطرح می شودیا بازارهای مالی اسلامی ، ما نمی توانیم پولی را مثلا به یک شرکت قرض بدهیم و از آن شرکت سود ثابت بخواهیم چون این کار ربوی است.بخاطر همین، مدل های قرض دهی تبدیل می شود به مدل های مشارکتی.و البته حالتی که سود تقسیم می شود یک مکانیزم هایی (Protection )یا محافظتی وجود دارد برای سرمایه گذار برای اینکه حکم ضمانت را دارد و بصورت اسلامی اصل پول و کف سود را برای شما تضمین می کند و این مشکل اسلامی ندارد.

اوراق مالی اسلامی ما که از این به بعد به آن صکوک خواهیم گفت یک چنین اوراقی هست در پایه عقود اسلامی بنا شده و یک ضامنی هم آمده و اصل مبلغ و یک کف سود را تضمین کرده که از سرمایه گذار محافظت شود.

اما چیزی که تحت عنوان ابزار نوین مالی Financial Instrument Modern می گوییم.ابزارهایی که البته شاید خیلی هم نمیتوان آن را مدرن خواند چون چند سالی هست که تعدادی از آنها بوجود آمده ولی در حال افزایش است.مثلا فرض کنید ابزارهای نوین مالی انواع اوراق صکوکی بوده که یکی پس از دیگری آمده همانطور روزی اوراق مشارکت یک ابزار نوین بوده یا اوراق منفعت دو سه سال پیش ابزار نوین مالی بوده ولی اکنون مرتب در حال انتشار آن هستیم.اوراق مرابحه ، ابزار نوینی بوده و اوراقی بوده براساس انواع عقود مختلف و شما به عنوان شرکت می توانستید با آن تامین مالی کنید و یک سودی هم بین کسانی که مشارکت کردند تقسیم کنید.

اکنون ابزار های نوین مالی تا حدودی به سمت اختیارات معامله رفته و تا حدی سمت آتی ها یا فیوچرز رفته مثلا ما اکنون بحث آتی شاخص را داریم مانند آتی سکه و ابزارهایی مانند آن.

اکنون ما کاری در ابزارهای نوین مالی در فرابورس در حال انجام آن هستیم. اولین ابزار که البته این روزها منتشر شده اوراق اجاره سهام است که ما آمده ایم آن را منتشر کرده ایم اما در حال حاضر ضامن ندارد.آن چیزی که مورد اعتماد بازار به این اوراق هست Rate یا امتیازی است که موسسه رتبه بندی اعتباری آماده و به این اوراق داده است.ما تا الان نقش رتبه بندی های اعتباری را در بازارمان نداشتیم و بسیار کمرنگ بوده اکنون با انتشار این اوراق داریم سعی می کنیم این نهاد های نوین مالی بیایند و کم کم نقش شان را در بازار پیدا کنند

ابزار نوین مالی که می توانیم از آن نام ببریم Ripo هست Repurchase agreement یا اوراق باز خرید.اوراق باز خرید به صورت تجاری و متعارف در دنیا به این صورت است که دارنده اوراق علی الخصوص اوراق با ریت بالا مانند اوراق دولت هستید فرض کنید برای سه روز پول لازم دارید می توانید آن را در یک مکانیسمی وثیقه اش کنید و در بازار در یک حراجی به کمترین نرخ ممکن و به کمترین نرخی که آفر(پیشنهاد) می شود سه روز پول قرض بگیرید و بعد از اینکه پول را باز گرداندید اوراق آزاد میشوند و به کد معاملات شما برمیگردند این در واقع بازار ریپو هست.البته این قرض به شرط زیاده میشودکه مشکل اسلامی دارد.

البته ما در فرابورس آمدیم و گفتیم اوراق به طور کامل منتقل بشود ولی برای پس گرفتن اوراق آمدیم از کال آپشنCall option و پوت آپشن Put option ملزم شده در قرارداد استفاده کردیم که البته یکی از ابزارهای نوین مالی است که هنوز به طور کامل به دلایل مشکلات فنی بخش آی تی به اتمام نرسیده.

اما در پاسخ به بخش دوم سوال شمادر خصوص مزایا برای اقتصاد و توسعه کشور باید عرض کنم دقیقا مزایای آن مربوط به افزایش تسهیلات تامین مالی است بدین صورت که شرکت ها همواره برای اینکه در صنعت بتوانند جایگاه خودشان را داشته باشند و محکوم به شکست و فنا نشوند نیاز دارند که همواره در حال به روزرسانی ساختار مالی خودشان باشند.اما این توسعه ابزارهای مالی چیست؟ نیازمند منابع مالی است گاهی این منابع از جیب سهامدار تامین میشود چیزی که ما آن را تحت عنوان افزایش سرمایه میشناسیم علی الخصوص زمانیکه که ما بخواهیم پول نقد به ساختار شرکت ها تزریق کنیم که منظور آورده نقدی و مطالبات حال شده است.اما گاهی هم هست که افزایش سرمایه می دهیم برای آنکه شکل ترازنامه شرکت را حفظ کنیم و ساختار یافته تر و بهتر باشد که در اینصورت از افزایش سرمایه ازمحل تجدید ارزیابی داریی ها استفاده می کنیم.به این صورت که دارایی های که در اثر تورم افزایش قیمت پیداکرده آن دارایی ها را مجددا ارزش گذاری کرده و ترازنامه شکل بهتر و نظام مند تری پیدا میکند و نهایتا برای دریافت اعتبارات بهتر است.که تحت عنوان اصلاح نظام ساختار مالی آن را می شناسیم.اما گاهی برای اینکه میخواهیم منابع وارد شرکت کنیم و عملیات تامین مالی داشته باشیم همیشه موثر نیست که از جیب سهامداران یا مالکان آن حساب کنیم. گاهی تامین مالی از بانک صورت میگیرد که به آن تامین مالی از بازار پول میگوییم.گاهی هم که میخواهیم از اوراق مالی اسلامی استفاده کنیم یا از اوراق بدهی در بازار متعارف استفاده کنیم که در اینجا اوراق با درآمد ثابت ما باز می شود که شرکت ها می آیند و قرض می گیرند و مراجعه میکنند به بازار سرمایه که پولی را دریافت و سودی را پرداخت میکنند و در سررسید یا maturity اصل پول را پرداخت میکنند.بنابراین بزرگترین مزیت این ابزارها برای توسعه کشور بحث تامین مالی است.

رشد اقتصادی بدون تامین مالی شرکت ها علی الخصوص شرکت های بورسی ما که بار GDP یا تولید ناخالص داخلی بر دوش آنها هست امکان پذیر نیست. گاهی هم اصلا بدون تامین مالی نمی توانیم ظرفیت های جاری را حفظ کنیم چه برسد به افزایش ظرفیت تولید.از سوی دیگر از ابزارهای نوین مالی مانند اختیارات یا آتی یا فیوچرز به صنایع کمک میکند که پوشش ریسک یا Hedge کنند.

فرض کنید شرکتی هستید که به نفت نیاز دارید می روید و برای سه ماه آینده نفت را با یک قیمت ثابتی می خرید که به آن فیوچرز میگوییمکه مطمئن باشید شما سه ماه آینده نفت را تحت هر شرایطی بشکه ای مثلا ۴۷ دلار گرفتید و رساندید به پالایشگاهتان بنابراین روی ۴۷ حساب میکنید و ۴۷ دلار به دستتان می رسد.و حالا ممکن هر تغییراتی برای سه ماه آینده نفت بوجود آید بنابراین شما یک پیش بینی از آینده خود ساخته اید که اساس آن ایجاد پوشش ریسک و محاسبه حاشیه سود آینده استپس در صنایع مختلف استفاده از این ابزارهای نوین مالی برای ادامه کار مهم است.

پیشگامان دنیای مالی: اگر بخواهید کتاب هایی برای آشنایی با این ابزار ها برای مخاطبین علاقمند و دارای تحصیلات مالی و اقتصادی بکنید ،که دارای متن روان و ساده نیز باشد چه منابعی را معرفی میکنید؟

دکتر بشیری: منابعی که بصورت ساده برای آشنایی با ابزارها است بنده یکبار آنها را در سایت بورس مدیا آموزش داده ام.برنامه ای هم در شبکه شتاب هست بنام بازارهای نوین که ما با یک سیری تمام آنها را معرفی کرده ایم.البته چون این مصاحبه همزمان با نمایشگاه کتاب است و اگر بخواهم کتاب هایی در حوزه ابزارهای نوین مالی معرفی کنم اولین کتاب ، کتاب اوراق بهادار بادرآمد ثابت از انتشارات بورس می باشد که تامین سرمایه امید و انجمن مهندسی مالی ایران نیز به انتشار این کتاب کمک کرده اند. کتاب اوراق بهادار با درآمد ثابت شامل پنج جلد می باشد. این کتاب نوشته فرانک جی فبوزی است که در بین دانشجویان مالی بسیار نام آشناست. البته کتابی است که با مفاهیم ساده شروع شده و رفته رفته مشکل میشود.

اما دومین کتابی که میخواهم معرفی کنم ، کتابی در حوزه اوراق مالی اسلامی برای کسانی است که به اقتصاد اسلامی و مالی اسلامی علاقه مند هستند. تمام ابزارهای مالی که منطبق با شریعت اسلام باشد در کتاب ابزارهای مالی اسلامی نوشته مرحوم موسویان (رحمه الله علیه) آمده است. ایشان عضو کمیته فقهی سازمان بورس بوده و بازار سرمایه ایران بسیار به کارهای ایشان مدیون است.در این کتاب آمده اند و ابزارهای مالی اسلامی و عقود اسلامی که براساس این ابزارها ایجاد شده را بیان کرده اند.بنده این کتاب را علی الخصوص به دانشجویان پیشنهاد میکنم که مطالعه کنند.

برای معرفی کتابی که روان و سریع و ساده تر و برای عموم باشد کتابچه ای هست با عنوان کتابچه صکوک ، که رایگان است و براحتی قابل دانلود از سایت شرکت مدیریت دارایی مرکزی که نهادهای واسط را به اوراق اختصاص می دهد می باشد https://sukuk.ir/fa

و البته بتازگی به مناسبت تاسیس سازمان از سایت اطلاع رسانی سازمان بورس هم میتوانید بخش های زیادی از کتاب هایی که بصورت رایگان در اختیار عموم قرار داده شده را استفاده کنید.

پیشگامان دنیای مالی: با هموار کردن مسیر و دسترسی صاحبان بنگاه ها به منابع مالی صاحبان سرمایه که نهایتاً باعث کاهش ریسک و هزینه های هر دو طرف می شود ، می توانیم چنین برداشت کنیم که گسترش دانش و تخصص این ابزارها منجر به بهبود راه های تامین مالی ( از بانک ها به بازار سرمایه)و افزایش تولید داخل و نهایتاً با بهبود وضعیت معیشت خانوارها روبرو خواهیم شد؟

دکتر بشیری: بله ، برداشت کاملا درستی است. اگر ما بتوانیم دانش ابزارهای مالی را گسترش بدهیم این به این معنا هست که افرادی در شرکت های ما و بنگاه های تجاری و اقتصادی ما کار خواهند که برای تامین مالی شرکت فقط به سمت بانک ها نمیروند بلکه به سمت بازار سرمایه نیز می آیند. منبع عظیمی از تأمین مالی و افرادی که آمده اند تا پول خود را به عنوان دارندگان منابع به بنگاه های موردنیاز و سرمایه گذاری کنند در جایی که بازده مناسب مالی دارد.

فرض کنید که ما در امور مالی شرکت ها افرادی را داشته باشیم که فقط بانک و بازار پول را نشناسند بلکه بازار سرمایه را هم بشناسند.به این شکل نقش بازار سرمایه در اقتصاد افزایش پیدا می کند و نقش آن پررنگ تر میشودو این همان چیزی است که ما در کشورهای با اقتصاد پیشرفته داریم .کشورهایی که اقتصاد بزرگی دارند به همان نسبت سایز بازار آنها گسترده تر میشود یعنی اقتصادشان رشد می کند.وقتی اقتصاد رشد می کند یعنی GDP رشد پیدا میکند هر چقدر در افزایش این تولید ناخالص داخلی بازار سرمایه نقش بیشتری داشته باشد یعنی ما داریم به سمت بازار محوری پیش میرویم.ببینید اکثر کشورهایی که اقتصاد متوسط و پایینی دارند میگوییند Bank orintet هستند یعنی تامین مالی شان مبتنی بر بانک است.ولی کشورهایی که اقتصاد آنها کم کم بزرگ میشود به سمت بازار محور شدن رفته اند یا Market orintet شدن میروند.خوب این بازار محور شدن لازمه اش این هست که افراد متخصص در سطح جامعه و در سطح شرکت ها گسترش پیدا کنند و ظرفیت های بازار سرمایه را بدانند و بتوانند که این ظرفیت ها را برای تأمین مالی بنگاه های تجاری و اقتصادی که مشغول به کارند و یا درآن تملک دارند بکارگیرند.

بنابراین یکی از راه های پررنگ شدن بازار در اقتصاد یا بقول شما همان بهبود راه های تامین مالی پرورش نیروی متخصص یا همان گسترش دانش و تخصص ابزارهای نوین مالی است.

پیشگامان دنیای مالی:بعنوان سوال پایانی در خصوص حمایت فرابورس از افرادی که علاقمند به پژوهش در این موضوعات هستند اگر نکاتی هست بفرمایید.

دکتر بشیری: ببینید فرابورس یک شرکت یادگیرنده و چابک است که پر از نیروهای جوان و متخصص که به نوآوری هم در بازار سرمایه کشور و در سطح بین المللی معروف هستبنابراین پژوهشگران در فرابورس دارای جایگاه ویژه ای هستند .
در خصوص حمایت از پژوهش من یک مطلبی را میخواهم خدمت شما عرض کنم ما بزودی در حال دریافت مجوز Sand Box هستیم.در واقع سند باکس بازار سرمایه در فرابورس خواهد بود .

خب سند باکس چی هست ؟ سند باکس به معنی جعبه شنی است و رگولاتوری سند باکس یک محیط آزمون یا یک محیط پایلوت است که برای اینکه ابزاری براساس یک پژوهش یا طرح ، ابزار جدیدی طراحی شده یا بازارِ جدیدی خواست طراحی بشود یا حتی یک نهاد مالی جدید را میخواستیم ایجاد کنیم باید بتوانیم آن را در یک محیطی آزمون کنیم و حین این آزمون متوجه بشویم که آن ابزار مورد قبول و کارکرد واقع می شود و میتواند ادامه دهد یا خیر.در حین این ادامه دادن ما می نشینیم و قانون متناسب با آن را می نویسیم و نگاه میکنیم به کار این ابزار یا نهاد یا بازار و ما به عنوان رگولاتور ابزارهای مالی چیست؟ یا قانون گذار می آییم برای افرادی که ابزار پیشنهادی را میخواهند بنویسند و به سازمان بورس برای تصویب دهند قانون آن را از کارشان می نویسیم.

حین آزمون کردن ابزار نهاد و یا بازار در سند باکس اتفاقی که می افتد این است که قانون گذار از آن نهاد وابزار می آموزد و قانون می نویسد و نهاد و ابزار هم از قانون گذار می آموزد و خطاهای احتمالی خود را اصلاح می کند.بخاطر همین است که در دنیا چند سالی است شما می بینید نهاد ناظر آمده است و رگولاتوری گذاشته و در بعضی از آن آنها رگولاتوری بیمه جدا است و بانک مرکزی هم سند باکس جدا گانه دارد و بورس ها هم سند باکس جدا گانه دارند و بعضی اوقات هم نهاد های پولی و مالی یک سند باکس جداگانه دارند.به هر حال سند باکس بازار سرمایه در فرابورس قرار گرفته و محیط پایلوت آزمونی است برای ایده های نوآورانه ای که در خصوص ایجاد و طراحی ابزارهای جدید و بازار ها و نهادهای جدید .

مسئله دیگر اینکه فرابورس تلاش کرده طی این سال ها هاب فین تک ها باشد.منظور از فین تک هم شرکت های با فناوری و تکنولوژی مالی و ارائه دهنده خدمات مالی است و البته در فین تک ها هم ما کمک هایی میخواهیم انجام دهیم که آنها را ثبت می کنیم و سعی می کنیم در اکوسیستم جای خود را پیدا کنند و یا اکوسیستم را برای فعالیت حاضر کنیم.در صورت لزوم هم در شرایطی که با قوانین و مقررات سازمان بورس تطابق داشته باشد به آنها دیتای لایو یا هیستوری کال یا تاریخی را ارائه میدهیم تا بتوانند اپلیکیشن های خود را آزمون کنند از جهتی دیگر خیلی از ایده ها و پژوهش ها برای اینکه به نتیجه برسد نیاز به تامین مالی دارد و فرابورس میتواند از طریق کرات فاندینگ تامین مالی کند.

برای ایده ها و یا استارت آپ های کوچک که نتیجه پژوهش ها بوده اند آن ها را به ونچر کپیتال فاند یا صندوق های VC یا جسورانه معرفی کنیم که بیایند و درون اکوسیستم قرار بگیرند و به این نتیجه برسند که میتوانند که شراکت داشته باشند یا خیر.

آشنایی کامل با بازارهای مالی و انواع آن

بازار مالی، واژهای است که در بسیاری از بازارها به کار میرود. به بازارهایی که در آنها تجارت، خرید و فروش انجام میشود، بازار مالی میگویند. معاملات اوراق بهادار مانند: اوراق سهام، اوراق قرضه، ارز و… در بازارهای مالی انجام میشود. از ویژگیهای این بازار میتوان به مشخص بودن قیمت و قوانین مربوط به هزینه معاملات اشاره کرد. قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی با توجه به عرضه و تقاضا تعیین میشود. با استفاده از بازارهای مالی ، شرکتها سرمایه مورد نیاز خود را برای انجام فعالیتهای جدید تامین میکنند.
زمانی که از بازارهای مالی صحبت میشود، اولین گزینه ای که به ذهن ما می‌رسد، بازار بورس و اوراق بهادار است، در صورتی که بازارهای مالی متعددی نیز مانند: بازار بورس، بازار طلا، بازار پول، بازار مسکن و… وجود دارد. یکی از راههای سرمایهگذاری، خرید دارایی های مالی است. از انواع داراییهای مالی میتوان به: سپردهگذاری در بانکها، صندوقهای بازنشستگی و انواع بیمهنامهها اشاره کرد.

بازارهای مالی بر اساس معیارها

بازارهای مالی بر اساس معیارها به سه دسته تقسیم میشوند:

• طبقهبندی بر اساس نوع دارایی
• طبقهبندی بر اساس مرحله ابزارهای مالی چیست؟ عرضه اوراق بهادار
• طبقهبندی بر اساس سررسید تعهدات مالی

1- بازار مالی بر اساس نوع دارایی

بازار مالی بر اساس نوع دارایی به چند دسته تقسیم میشود. بازار سرمایه نیز بخشی از این بازارها میباشد. نمونه‌ای از این بازارها عبارتند از:

بازار سهام: که در آن، سهام شرکتها عرضه می‌شود.

بازار اوراق بدهی: بازاری که در آن، داد و ستد ابزارها با درآمد ثابت صورت می‌گیرد.

بازار ابزارهای مشتق: بازار معاملات ابزارهای مبتنی بر دارایی ‌های مالی يا فيزيكی (كه از آن جمله می‌‌توان به قرارداد اختيار معامله و قرارداد آتی اشاره كرد) می‌باشد.

در ادامه به طور کامل بازارهای مالی را به شما معرفی می‌کنیم.

2- بازار مالی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

بازارهای مالی بر این اساس به دو بازار اولیه و بازار ثانویه تقسیم می‌شوند.

بازار اولیه (Primary Market)

بازاری است که در آن دارایی‌های مالی خود با منابع بلندمدت را می‌توانید مبادله کنید. در این بازار، فروشنده اوراق بهادار با فروش این اوراق، وجه مورد نیاز خود را به دست می‌آورد.

بازار ثانویه (Secondary Market)

در این بازار، اوراق بهاداری که قبلاً منتشر شده، خرید و فروش می‌شوند. این بازار، سبب می‌شود که افراد از فروش اوراق خود و تبدیل آن به نقدینگی اطمینان یابند؛ همچنین این بازار، قیمت سهام‌های منتشر شده به عنوان عرضه اولیه را نیز مشخص می‌کند.

بازار ثانویه به دو دسته تقسیم می شود:

بازار سازمان یافته بورس اوراق بهادار (Stock Market)

بازار رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها و اوراق قرضه مؤسسات دولتی و خصوصی انجام می‌شود. بازار بورس اوراق بهادار نیز در این بازار قرار می‌گیرد. قیمت سهام در این بازار، با توجه به عرضه و تقاضا تعیین می‌شود.

بازار فرابورس (Over the Center Market)

دومین بازار سرمایه ایران، بازار فرابورس می‌باشد. این بازار همانند بازار بورس است، با این تفاوت که شرایط پذیرش در آن راحت تر از بازار بورس می‌باشد. این بازار به چهار دسته بازارا ول، بازار دوم، بازار پایه (زرد، نارنجی و قرمز) و بازار سوم تقسیم می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بازار فرابورس و تفاوت آن با بازار بورس به مقاله تفاوت بورس و فرابورس مراجعه کنید.

3-بازارهای مالی بر اساس سررسید تعهدات مالی

بازار پول

بازار پول، بازاری برای داد و ستد پول و ديگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول (كه سررسيد كمتر از يك سال دارند) می باشد؛ همچنین از بازار پول، می‌توان با عنوان بازار ابزارهای مالی ابزارهای مالی چیست؟ کوتاه‌مدت با ریسک کم در عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی بالا نام برد.

در ادامه بازار پول را به طور کامل توضیح خواهیم داد.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1 – بازار سرمایه (Capital market)

2 – بازار پولی (Money market)

بازار سرمایه (Capital market)

بازار سرمایه، نمونه‌ای از بازارهای مالی است که در آن داد و ستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و همچنین دارایی‌های که سررسید ندارند، انجام می‌شود. بازار سرمایه از مهمترین بازارها برای پس‌انداز و تأمین سرمایه شرکتها می‌باشد. از متداول‌ترین شکل مبادله مالی در بازار سرمایه، تامین مخارج مالی دولت می‌باشد.

ابزارهای بازار سرمایه

بازار سرمایه از دو ابزار برای داد و ستد استفاده می‌کند: ابزارهای تامین مالی دراز مدت و ابزارهای ویژه مدیریت خطر

ابزارهای تامین مالی دراز مدت

این ابزارها در بازارهای مالی به چند دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه هرکدام را به طور کامل توضیح خواهیم داد.

سهام: بخشی از دارایی‌های یک شرکت یا واحد تولیدی است که دارندگان آن به اندازه سهمی که خریداری کرده اند، مالک آن شرکت می‌شوند.

سهام عادی: نوعی ابزار سرمایه‌گذاری است که نشانگر مالکیت دارندگان آن می‌باشد و به دو دسته سهام بانام و سهام بی نام تقسیم می‌شود.

سهام ممتاز: اوراق بهاداری است که دارندگان آن با توجه به درآمد و دارایی شرکت، در آن شریک می‌شوند. زمانی که قیمت سهام عادی بیشتر باشد، این سهام انتشار پیدا می‌کند.

اوراق قرضه: اسنادی هستند که به موجب آن، شرکت موظف است سالانه، سودی را به دارندگان آن پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل مبلغ را پرداخت کند.

اوراق مشارکت: اوراقی با سود علی‌الحساب است که در آن، شرکت متعهد می‌شود طی زمان مشخصی، سود و اصل پول را پرداخت کند.

ابزارهای ویژه مدیریت خطر

مقابله با ریسک ناشی از نوسانات قیمتی از کارکردهای مهم بازار سرمایه است. این کارکرد از طریق به‌ کارگیری ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتق انجام می‌شود. معامله ‌گران این ابزارها، با پذیرش هزینه‌ای کم، از ریسک زیاد نوسان قیمت جلوگیری کرده و آن را به سایر سرمایه‌گذاران منتقل می‌کنند.

از مهمترین ابزارهای مشتق بازار سرمایه که جزء بازارهای مالی می‌باشد، می توان به قرارداد اختیار معامله اشاره کرد. اختیار معامله، قراردادی بین خریدار و فروشنده است. در این قرارداد، خریدار حق خرید یا فروش مقداری معینی از دارایی درج شده در قرارداد را دارد. به عبارت دیگر، در این قرارداد، خریدار به ابزارهای مالی چیست؟ ازای پرداخت هزینه حق معامله، دارایی درج شده در این قرارداد را خریداری کرده و در زمان مشخص و به قیمت تعیین شده، حق خرید و فروش آن را دارد.

از دیگر ابزارهای مشتق بازار سرمایه می‌توان به قرارداد تحویل آتی اشاره کرد. در این قرارداد، تحویل کمیت و کیفیت مشخصی از یک کالا با قیمت و زمان مشخص، تنظیم می‌شود. همچنین طبق این قرارداد، خریدار، مقدار مشخصی از یک کالا را با قیمت معینی از فروشنده تحویل می‌گیرد و فروشنده متعهد می‌شود این کالا را در زمان مشخص به خریدار تحویل دهد. تسویه قراردادهای آتی به صورت تحویل فیزیکی کالا می‌باشد‌.

بازار پولی (Money market)

بازاری است که در آن به داد و ستد پول و دارایی‌های دیگر (که سررسید آنها کمتر از یک سال است) می‌پردازند؛ همچنین ابزار مالی کوتاه مدت با ریسک کم و نقدشوندگی بالا نیز می‌باشد. این بازار با استفاده از ابزارها امکان نقدشوندگی را در مدت کم و به میزان مطلوب برای اشخاص و معامله گران فراهم می‌کند.

محل خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نشده است. بطور کلی بانکها و موسسات غیر بانکی که در آنها داد و ستد ابزارهای مالی انجام می‌شود، بازار پول را تشکیل می‌دهند.

نهادهای بازار پول

بانک مرکزی و دیگر بانکها از قبیل، بانکهای تجاری و مؤسسات اعتباری غیربانکی از مهمترین نهادهای بازار پول به شمار می‌آیند. علاوه بر بانکها، شرکتهای تجاری، موسسات دولتی، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، کارگزاران و معامله‌گران و در نهایت سرمایه‌گذاران نیز در این بازار نقش مهمی ایفا می‌کنند.

ابزارهای بازار پول

اسناد خزانه: اوراق بهادار کوتاه مدتی هستند که توسط دولت منتشر می‌شوند و سررسید آنها سه ماه، شش ماه و یا یک سال می‌باشد. این اسناد هنگام فروش، کمتر از قیمت اسمی به فروش می رسند. این اوراق توسط بانک مرکزی منتشر می‌شود. اسناد خزانه، دارای ریسک کمتری هستند. در نتیجه، موسساتی که به دنبال سرمایه‌گذاری موقت در مکانی مطمئن هستند، این اسناد را خریداری می‌کنند.

برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه مقاله اسناد خزانه را مطالعه نمایید.

پذیرش بانکی: از جمله ابزارهای قدیمی و کوچک (به لحاظ حجم و مبلغ) پذیرش بانکی می‌باشد. این ابزار برای تأمین مالی کالاهایی که هنوز از فروشنده به خریدار منتقل نشده ‌ند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اوراق تجاری: اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید کمتر از یک سال می‌باشند. این اوراق، توسط شرکتهای مالی و غیرمالی منتشر می‌شوند. اوراق تجاری، روشی برای تأمین مالی شرکتها و همچنین به عنوان سرمایه میان مدت و کوتاه مدت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گواهی سپرده: از جدیدترین و مهمترین ابزارهای بازار پول و همچنین از مهمترین منابع تأمین مالی بانکهای تجاری به شمار می‌رود. در واقع، گواهی سپرده سندی است که توسط بانک منتشر می‌شود. این نوع سرمایه‌گذاری دو مزیت عمده دارد:

1. سرمایه‌گذار می‌تواند بازده پول خود را به دقت محاسبه کند.
2. زمان سررسید اصل و بهره گواهی نیز مشخص است.

گواهی‌های سپرده به دو بخش قابل انتقال و غیرقابل انتقال تقسیم می‌شوند. دارنده گواهی سپرده قابل‌ معامله، می‌تواند آن را قبل از تاریخ سررسید در بازار به فروش برساند. به همین دلیل، این گواهی‌ها از نقدشوندگی بالایی برخوردار هستند. گواهی‌های غیرقابل مبادله، قابل فروش مجدد نیستند و دارندگان آنها در صورت نیاز به وجه نقد، تنها با مراجعه به موسسه سپرده‌پذیر و با پرداخت جریمه در نظر گرفته، می‌توانند سپرده خود را از مؤسسه خارج کنند.

ساختار بازار سرمایه کشور

ساختار بازار سرمایه به زیرمجموعه های زیر تقسیم می‌شود:

1. سازمان بورس و اوراق بهادار
2. شورای عالی بورس
3. شركت بورس اوراق بهادار
4. شركت بورس كالای ايران
5. شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه
6. نهادهای مالی شركت مديريت فناوری بورس تهران

1.سازمان بورس و اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار، اولین نهاد مربوطه به بازار سرمایه در نظر گرفته می‌شود. این سازمان در سال ۱۳۴۰ تأسیس شد و مؤسسه‌ای غیردولتی است که دارای حقوقی مستقل بوده و از محل کارمزدهای دریافتی و سایر درآمدها اداره می‌شود.

2. شورای عالی بورس و اوراق بهادار

شورای عالی بورس و اوراق بهادار، برای ساماندهی و توسعه بازار بورس و اوراق بهادار و همچنین نظارت عالیه بر اجرای قانون بورس و اوراق بهادار، تشکیل شده است.

از وظایف مهم شورای عالی بازار سرمایه می‌توان به تصویب سیاستهای کلان و خط مشی بازار و همچنین اعمال نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد.

3.شركت بورس اوراق بهادار

سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در سال ۱۳۴۶ با عنوان ابزارهای متکی به بازار آزاد تأسیس شد. این شرکت به منظور تشویق بخش خصوصی برای حضور در اقتصاد تشکیل شد. مأموریت اصلی این شرکت، ایجاد بازاری منصفانه و شفاف با ابزارهای متنوع می‌باشد؛ همچنین نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار پذیرفته شده را نیز در دستور کار خود قرار داده است.

4.شركت بورس كالای ايران

شرکت بورس کالای ایران در مهر ماه سال 1386 با ادغام سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و بورس کالای کشاورزی، فعالیت خود را آغاز کرد. این بازار به چهار دسته تقسیم می‌شود:

1- بازار فیزیکی : در این بازار، انواع کالاهای قابل عرضه در بورس کالا مانند: مواد پتروشیمی، مواد شیمیایی، انواع مس، انواع مقاطع آهنی و. عرضه می‌شود.

2- بازار فرعی: کالاهایی مانند: ضایعات فلزی، املاک و . که در بازار فیزیکی پذیرش نمی‌شوند، در این بازار عرضه می‌گردند.

3- بازار مشتقه: در این بازار، قراردادهای اختیار معامله و آتی (که از نمونه های آن می‌توان به آتی سکه و آتی زعفران اشاره کرد) معامله می‌شود.

4- بازار مالی: این بازار که قراردادهای سلف موازی استاندارد، گواهی سپرده کالایی و صندوق سرمایه‌گذاری کالایی و… در آن داد و ستد می‌گردد، نمونه ای از بازار بورس کالا می باشد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بورس کالا به مقاله چگونه وارد بورس کالا شویم مراجعه کنید.

5.شركت سپرده گذاری مركزی اوراق بهادار و تسويه وجوه

سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه (سمات)، شرکتی است که امور مربوط به ثبت،‌ نگهداری، انتقال مالکیت اوراق بهادار و تسویه وجوه را انجام می‌دهد. این شرکت از طریق افزایش کارایی پایاپای، تسویه معاملات و کاهش هزینه های معاملاتی، نقش مهمی برعهده دارد.

اوراق اجارة تأمین نقدینگی

در این نوع از اوراق اجاره، بانی با ارائه طرح توجیهی اقدام به انتخاب شرکت واسط (SVP)می کند. شرکت واسط با انتشار اوراق و با جمع آوری پول از سرمایه گذاران، به وکالت از طرف آنان یکی از دارایی های فیزیکی بانی را به صورت نقد خریداری می کند، سپس به صورت اجاره عادی یا به شرط تملیک دوباره به بانی واگذار می نماید. سود این اوراق در سررسیدهای مشخص به صورت اجاره بهای دارایی به دارندگان اوراق پرداخت می شود. دارندگان اوراق قبل از سررسید، می توانند اوراق خود را در بازار ثانوی به فروش برسانند. SPV در پایان قرارداد اجاره عادی دارایی را از بانی تحویل گرفته و به ابزارهای مالی چیست؟ وکالت از طرف سرمایه گذاران در بازار دارایی های مستهلک می فروشد و در اجاره به شرط تملیک، دارایی را به تملیک مستأجر درمی آورد.

شرایط انتشار

اوراق اجاره بانی باید دارای شرایط زیر باشد:

• شخص حقوقی غیردولتی که قالب حقوقی آن سهامی یا تعاونی باشد،
• مجموع جریان نقدی حاصل از عملیات آن در دو سال مالی اخیر مثبت باشد،
• حداکثر نسبت مجموع بدهی ها به دارایی های آن 90 درصد باشد،
• اظهارنظر بازرس و حسابرس شرکت در خصوص صورت های مالی دو دورة مالی اخیر آن مردود یا عدم اظهارنظر نباشد.

در صورتی که بانکها یا موسسات مالی و اعتباری تحت نظارت بانک مرکزی اصل و سود اوراق را تضمین نموده باشند، رعایت بندهای 2 و 3 برای بانی الزامی نمی باشد.

انواع دارایی قابل قبول برای اوراق اجاره دارایی های قابل قبول جهت انتشار اوراق اجاره به شرح زیر می باشند:

• زمین
• ساختمان و تأسیسات
• ماشین آلات و تجهیزات
• وسایل حمل و نقل

شرایط عمومی دارایی پایه

• به کارگیری آن در فعالیت بانی، منجر به ایجاد جریانات نقدی شده یا از خروج وجوه نقد جلوگیری نماید.
• هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی یا قضایی برای انتقال دارایی، منافع و حقوق ناشی از آن وجود نداشته باشد.
• تصرف و اعمال حقوق مالکیت در آن برای نهاد واسط دارای هیچگونه محدودیتی نباشد.
• مالکیت آن به صورت مشاع نباشد.
• امکان واگذاری به غیر را داشته باشد.
• تا زمان انتقال مالکیت دارایی به بانی، دارایی از پوشش بیمه ای مناسب و کافی برخوردار باشد.

اوراق مشارکت

• اوراق مشارکت در اصطلاح علم اقتصاد، نوعی از اوراق بهادار است که توسط دولت، شهرداری، شرکت‌های دولتی و خصوصی، برای تأمین اعتبار طرح‌های عمرانی یا زیرساختی در کشور، منتشر می‌گردد. تهیهٔ دستورالعمل اجرایی و مقررات ناظر بر انتشار اوراق مشارکت بر عهدهٔ بانک مرکزی است. طبق دستورالعمل بانک مرکزی، اوراق مشارکت اوراق بهاداری هستند که با مجوز بانک مرکزی برای تأمین بخشی از منابع مالی مورد نیاز، طرح‌های سودآور تولیدی و خدماتی (به استثنای امور بازرگانی) در چارچوب عقدمشارکت مدنی ، توسط سازمان جاری منتشر می‌شود. در هر ورقهٔ مشارکت، میزان سهم دارندهٔ آن مشخص شده‌است

نکات مهم انتشار اوراق مشارکت

• پروژه موضوع انتشار اوراق مشارکت باید در قالب شخصیت حقوقی انجام شود که دارای سوابق مالی حسابرسی شده توسط حسابرسان معتمد بورس باشد.
• ناشر نباید زیان انباشته داشته باشد، عملکرد شرکت باید سودآور بوده و به تشخیص بورس امکان سودآوری آن در آینده وجود داشته باشد.
• گزارش حسابرس مستقل در خصوص آخرین صورت های مالی حسابرسی شده نباید حاوی اظهارنظر مردود یا عدم اظهارنظر باشد.
• پروژة موضوع انتشار اوراق مشارکت باید براساس گزارش توجیهی حسابرسی شده توسط حسابرس معتمد بورس از توجیه مالی، فنی و اقتصادی مناسبی برخوردار باشد.
• داشتن وثایق معتبر جهت ارائه به ضامنی که بازپرداخت اصل و سود اوراق مشارکت را تضمین خواهد کرد. پروژه موضوع انتشار اوراق مشارکت می تواند یکی از تضامین قابل ارائه به ضامن باشد که به نتیجة مذاکره با ضامن بستگی دارد.
• حداقل سهم الشرکه ناشر در هر طرح توسط مرجع صادرکننده مجوز انتشار اوراق تعیین می شود. معموالً، حداقل 50 درصد از منابع مورد نیاز برای اجرای پروژه باید توسط ناشر تأمین شود.
• سقف مبلغ اوراق مشارکت قابل انتشار برای شرکت های پذیرفته شده در بورس به تشخیص هیئت پذیرش و حداکثر تا 70 درصد ارزش ویژه هر شرکت است. همچنین، حداکثر میزان اوراق مشارکت قابل انتشار براساس ضوابط داخلی سازمان بورس و اوراق بهادار بدین ترتیب اعمال شده است که نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهام، بعد از انتشار اوراق مشارکت، حداکثر مساوی عدد 3 باشد.در صورتی که اصل و سود اوراق مشارکت توسط بانکها و موسسات مالی و اعتباری تحت نظارد بانک مرکزی ضمانت شده باشد، نیازی به رعایت بندهای 2 و 7 توسط ناشر نمیباشد.

• مصرف وجوه حاصل از واگذاری اوراق مشارکت در محلی غیر از پروژه های مبنای انتشار اوراق مشارکت، مجاز نیست.
• اوراق مشارکت ممکن است قابل تعویض با سهام سایر شرکت های پذیرفته شده در بورس باشد. در این صورت ناشر موظف است حداقل به میزان اوراق مشارکت قابل تعویض، موجودی سهام شرکت های مذکور را تا سررسید نهایی اوراق مشارکت نگهداری نماید.

• اوراق مشارکت ممکن است قابل تبدیل به سهام شرکت ناشر باشد. در این صورت مجمع عمومی فوق العاده بنا به پیشنهاد هیئت مدیره ابزارهای مالی چیست؟ و گزارش خاص بازرس یا بازرسان شرکت اجازه انتشار اوراق مشارکت را می دهد و شرایط و مهلتی را که طی آن دارندگان این گونه اوراق خواهند توانست اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند تعیین و اجازة افزایش سرمایه را به هیئت مدیره خواهد داد.

تعریف و ویژگی های اوراق استصناع

اوراق استصناع :

اوراق بهاداری هستند که دارندگان آنها به صورت مشاع مالک دارایی مالی هستند که براساس قرارداد استصناع شکل می گیرد.

این اوراق دارای بازده معین و قابل مبادله در بازار ثانوی بوده است.

وزارت خانه ها، شهرداری ها، شرکت های دولتی و بخش خصوصی برای تأمین مالی طرح های عمرانی و توسعه ای می توانند اقدام به انتشار اوراق استصناع نمایند.

امکان بازار ثانوی اوراق استصناع

همه انواع اوراق استصناع از نوع ابزارهای مالی انتفاعی با سود معین می باشند، بر این اساس می توانند اهداف و سلیقه های بخش مهمی از صاحبان وجوه مازاد که قصد سرمایه گذاری بدون ریسک دارند را پوشش دهند، در نتیجه قابلیت مالی خرید و فروش در بازار ثانوی را خواهند داشت

پیش بینی می گردد برای خرید و فروش اوراق استصناع بازار ثانوی فعالی شکل گیرد و قیمت بازاری آنها متناسب با مدت و مبلغ اسمی اوراق، تعیین شود و ابزار جدیدی شبیه اوراق مشارکت، با نرخ بازدهی معین وارد بازار سرمایه شود.

تعریف اوراق منفعت

• ورق منفعت سند مالی بهاداری است که بیانگر مالکیت دارندة آن بر مقدار معین خدمات یا منافع آینده از یک دارایی بادوام است که در ازای پرداخت مبلغ معینی به وی منتقل شده است مانند گواهی حق اقامت در هتل معین برای روز معین، حق استفاده از خدمات آموزشی دانشگاه برای ترم یا سال معین، حق استفاده از یک ساعت پرواز برای مقصد معین و حق استفاده از خدمات حج یا عمره برای سال معین.

کاربردهای اوراق منفعت

• واگذاری منافع آینده دارایی های بادوام:

صاحبان دارایی های بادوام گاهی به نقدینگی احتیاج دارند و حاضرند برای تأمین آن، بخشی از منافع حاصل از دارایی های بادوام خود را از پیش واگذار کنند. در این موارد اگر صاحبان دارایی در جست و جوی استفاده کننده نهایی )کسی که بخواهد در روز معین از منافع دارایی معین استفاده کند( باشند، احتمال موفقیت خیلی پایین و در حد صفر است. برای حل این مشکل می توان از اوراق منفعت استفاده کرد. یعنی صاحبان دارایی برای بخشی از منافع دارایی، اوراق منفعت منتشر و سپس آن ها را در مقابل مبلغ معینی به متقاضیان واگذار می کنند. دارندگان اوراق می توانند صبر کنند و در زمان معین از آن منافع بهره ببرند؛ کما اینکه می توانند قبل از فرا رسیدن مدت آن را به دیگران واگذار کنند.

• واگذاری خدمات آینده:

همانند صاحبان دارایی های بادوام، شرکت ها و مؤسسه های خدماتی نیز گاهی برای تأمین سرمایه در گردش یا توسعه فعالیت های اقتصادی، نیازمند پول می شوند و حاضرند بخشی از خدمات آینده خود را از پیش واگذار کنند. در این موارد نیز اگر شرکت های خدماتی به دنبال مشتری نهایی )استفاده کننده واقعی از خدمات( باشند، احتمال موفقیت در سطح پایین و نزدیک به صفر است، در حالی که استفاده از اوراق بهادار منفعت می تواند این مشکل را به آسانی حل کند.

مکانیسم بازار اوراق منفعت

• صاحبان دارایی های بادوام به منظور حل مشکل نقدینگی خود می توانند برای بخشی از منافع حاصل از دارایی، اوارق منفعت منتشر کند. در این حالت نهاد واسط با جمع آوری پول از مردم به وکالت از طرف آنان، منافع آتی حاصل از دارایی بادوام را به ارزش فعلی پیش خرید می کند. سود این اوراق در سررسیدهای مشخص از طریق نهاد واسط در اختیار سرمایه گذاران قرار می گیرد. در زمان سررسید نیز، دارندگان اوراق از وجوه حاصل از منافع بهره مند می شوند. دارندگان اوراق می توانند اوراق خود را قبل از سررسید در بازار ثانوی به فروش رسانند.

ارزش اوراق منفعت و نرخ بازدهی آن

• قیمت اوراق بهادار منفعت و سود حاصل از خرید و فروش آن ها )نرخ بازدهی( به عوامل زیادی چون اعتبار صاحبان دارایی و شرکت های خدماتی، قیمت اسمی منافع و خدمات، نرخ بازدهی ابزارهای مالی مشابه، زمان و مکان ارائه منافع و خدمات بستگی دارد
• ارزش صکوک منفعت بر اساس ارزش فعلی منافع آتی حاصل از دارایی های بادوام یا ارزش فعلی خدمات محاسبه می شود. ارزش فعلی هر ورقه منفعت با لحاظ ارزش اسمی، نرخ تنزیل و مدت زمان باقی مانده تا زمان استفاده از منافع به دست می آید.

مثال کاربردی اوراق منفعت

به عنوان مثال یک شرکت پیمانکاری بزرگراهی را تحت قرارداد BOT احداث کرده و اکنون به مدت 20 سال حق بهره برداری از این بزرگراه از جمله عوارض دریافتی را داشته و از طرف دیگر برای ورود به دیگر پروژه های خود نیاز به منابع مالی جدید دارد. لذا می تواند منافع حاصل از بزرگراه احداث شده را به عموم واگذار نماید. در این حالت نهاد واسط با جمع آوری وجوه از مردم، درآمد حاصل از عوارض بزرگراه ها را طی عمر اوراق منفعت پیش خرید می کند. شرکت پیمانکاری نیز وجوه حاصل از عوارض را پس از کسر هزینه های بزرگراه در اختیار نهاد واسط قرار می دهد. از آنجاییکه عوارض بزرگراه ها و هزینه ها به صورت مستمر و نه در دوره های زمانی خاص ایجاد می شود لذا نهاد واسط این وجوه را به نمایندگی از طرف دارندگان اوراق در حساب بانکی مشخص سپرده گذاری می کند. نهاد واسط در سررسیدهای مشخص حداقل سود علی الحساب تضمین شده توسط ضامن اوراق را از حساب بانکی مذکور برداشت کرده و در اختیار دارندگان اوراق قرار می دهد. درپایان عمر اوراق نیز نهاد واسط مانده وجوه موجود در حساب بانکی که بیانگر اصل اوراق و سایر منافع احتمالی و سود سپرده است را در اختیار دارندگان اوراق قرار می دهد.