معاملات اوراق قرضه

اگر قیمت کالا تا زمان سررسید مطابق با پیش‌بینی خریدار اوراق تغییر کند، وی می‌تواند از اختیار معامله خود استفاده کرده و از تفاوت قیمت‌ها سود کسب کند. اگر خریدار اوراق از معامله صرف نظر کند، قیمتی که برای خرید اوراق پرداخت کرده است، ضرر وی و سود طرف مقابل خواهد بود.شاید تعریف کلی اوراق اختیار کمی مبهم به نظر برسد. اما جای نگرانی نیست. در ادامه انواع این اوراق را با مثال‌هایی ساده بیشتر توضیح می‌دهیم.

بررسی تطبیقی معاملات بازار بورس با عقود اسلامی

اهمیت بازار بورس در اقتصاد، حذف آن را از اقتصاد نوین ناممکن ساخته‎ است. ظرفیت‎های این بازار معاملات متنوعی را در خود جای‎ داده ‎است. شناسایی ماهیت این معاملات از حیث حقوقی به سبب کشف عناصر، نهادها، روابط و آثار این معاملات است. با این بررسی می‎توان به موقعیت و جایگاه این معاملات در قوانین مدنی و تجاری پی برد. به همین لحاظ، اندیشمندان و کارشناسان مسلمان ناگزیر از بررسی فقهی تطابق معاملات رایج در آن با عقود اسلامی هستند. هدف این مقاله بررسی تطبیقی معاملات بازار بورس با عقود اسلامی است. در انواع معاملات رایج در اقتصاد ایران، اعم از بورس اوراق بهادار و یا بورس کالا، عناصر و روابطی وجود دارد که به‎ نظر می‎رسد با برخی عقود اسلامی مغایرت دارند. اما، با توجه به ظرفیت گستردۀ فقه اسلامی، می‎توان عقود دیگری را جایگزین آن‌ها کرد؛ نظیر معاملات اوراق قرضه و فروش استقراضی سهام در بورس اوراق بهادار که منطبق بر عقود اسلامی نیستند که می‎توان به‎ترتیب از اوراق صکوک و خرید و فروش هم‎زمان سلف به جای آن‌ها استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

• کلیدواژه‎ها: بورس اوراق بهادار
• عقود اسلامی
• بورس کالا
• قراردادهای آتی

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Stock Exchange Market Transactions and Islamic Contracts

نویسندگان [English]

• seyyed sajad alamolhoda 1
• mahnaz akbari 2

So significant is the stock exchange market in economy that it is almost impossible to eliminate it معاملات اوراق قرضه from the modern economy. This market has the capacity to embody various transactions, which are identified in legal terms in order to their elements, institutes, relations and effects are discovered. Analyzing such transactions on can reveal their situation in the civil and trading laws. Thus, Muslim thinkers and experts have no choice but to conduct a juridical study to compare the common transactions with Islamic contracts. The present paper aims at a comparative study of the transactions in the stock exchange market and the Islamic contracts. In various types of common transactions in Iran, including the stock exchange of goods or securities (tradable financial asset), there are elements and relations that seem to be inconsistent with some Islamic contracts. However, given the widespread capacity of Islamic jurisprudence, other contracts can be replaced. For example, the transaction of bonds and pawn brokerage-based sale of shares in the Stock Exchange Market which are not consistent with Islamic contracts can be replaced by Sokouk (sharia compliant bonds) and simultaneous sale and purchase of Salaf respectively.

روش های عددی قیمت گذاری اوراق قرضه قابل بازخرید با اعلام

در این پایان نامه، با ایده گرفتن از مشتقات مالی، به مدل سازی قیمت اوراق قرضه باکوپن قابل بازخرید با اعلام می پردازیم. از آنجایی که یک ورقه مشتقه روی دارایی پایه بسته می شود، در این پایان نامه ورقه قرضه با کوپن قابل بازخرید با اعلام را به عنوان مشتقه و نرخ بهره را به عنوان دارایی پایه درنظر می گیریم. بنابراین با ارائه مدل های مناسب برای نرخ بهره (دارایی پایه)، این ابزار مالی را مدل سازی می کنیم. از آنجا که پرداخت سود گسسته و قابلیت اعلام، منجر به ناپیوستگی قیمت در کوپن ها و در تاریخ های بازخرید می شود، نمی توان روش هایی که قبلا برای قیمت گذاری مشتقات استفاده می شده، به کار برد. در این پایان نامه در نظر داریم، ابتدا قیمت این ابزار مالی را مدل سازی کرده و سپس با استفاده از ترکیب روش مشخصه ها و روش عناصر متناهی، به حل این مدل بپردازیم و در آخر نتایج عددی را بیان می کنیم.

منابع مشابه

تاثیر اوراق قرضه قابل تبدیل با ویژگی بازخرید بر زمان سرمایه گذاری

اوراق قرضه ی قابل تبدیل، اوراق بهاداری ترکیبی هستند که ویژگیهای سهام و اوراق قرضه را دارا میباشند.در هر زمان دارندهی اوراق میتواند نسبت به نگه داشتن اوراق و یا تبدیل آن به سهام تصمیم بگیرد. همچنیندر صورتیکه در قرارداد ذکر شده باشد شرکت ناشر میتواند اوراق را بازخرید نماید. تقابل بین دارندهی ایناوراق و ناشر، قیمت این اوراق را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار میدهد. در مطالعه ی حاضر با استفاده ازبازی.

تاثیر اوراق قرضه قابل تبدیل با ویژگی بازخرید بر زمان سرمایه گذاری

اوراق قرضه ی قابل تبدیل، اوراق بهاداری ترکیبی هستند که ویژگیهای سهام و اوراق معاملات اوراق قرضه قرضه را دارا میباشند.در هر زمان دارندهی اوراق میتواند نسبت به نگه داشتن اوراق و یا تبدیل آن به سهام تصمیم بگیرد. همچنیندر صورتیکه در قرارداد ذکر شده باشد شرکت ناشر میتواند اوراق را بازخرید نماید. تقابل بین دارندهی ایناوراق و ناشر، قیمت این اوراق را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار میدهد. در مطالعه ی حاضر با استفاده ازبازی.

قیمت گذاری اوراق قرضه قابل تبدیل با استفاده از نظریه بازی ها

اوراق قرضه ی قابل تبدیل، اوراق بهاداری ترکیبی است که ویژگی های سهام و اوراق قرضه را دارا می باشد. تقابل بین دارنده ی این اوراق و سهامدار، قیمت اوراق قرضه ی قابل تبدیل را به طور چشمگیری تحت تاثیر قرار می دهد. در مطالعه ی حاضر با استفاده از نظریه ی بازی ها تعامل بین دارنده ی اوراق و سهامدار را برای رسیدن به نقطه ی بهینه ی تعادل بازی بررسی می کنیم. سپس کاربرد این بازی را در اختیار معامله ی واقعی م.

قیمت گذاری اوراق قرضه برای زلزله در ایران

مطالعه روی حوادث طبیعی که خسارت های سنگین وارد می کنند و ساختن مدل هایی برای توزیع این خسارات در قالب اوراق قرضه برای حمایت از دولت و شرکت های بیمه از اهمیت زیادی برخوردار است. و هدف اصلی معاملات اوراق قرضه این تحقیق قیمت گذاری اوراق قرضه برای زلزله در ایران می باشند که برای این منظور از روش قیمت گذاری پواسون و توزیع وایبل برای خسارتهای زلزله استفاده شده است.

ارزیابی روش قیمت گذاری سهام در بورس اوراق بهادار تهران

پس از قیمت گذاری اولیه سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس معاملات اوراق قرضه اوراق بهادار تهران، شاهد تغییرات قیمت های یاد شده با ارزش های تعیین شده توسط بازار معاملات سهام هستیم. سوال این است که شکل گیری قیمت سهام در بازار بورس از چه مدلی پیروی میکند؟ بنابراین، هدف تحقیق، مشخص کردن این است که از میان مدل های قیمت گذاری استفاده شده در این مطالعه، کدام یک ارزشی نزدیک به قیمت بازار ارائه میکند؟ در این تحقیق سه مدل ق.

الگوی قیمت گذاری برگ های اختیار معامله اوراق بهادار

مهم ترین وظیفه بورس اوراق بهادار ‘ ایجاد یک بازار کارآ برای قیمت گذاری عادلانه اوراق بهادار می باشد. این وظیفه از طریق خبرگان مالی اعمال می شود. خبرگان مالی اطلاعات مورد نیاز برای قیمت گذاری را بر اساس مدل های قیمت گذاری که بر پایه مفروضات صحیح و مطابق بازار طراحی شده است بدست می آورند. انواع اوراق مالی قابل معامله در بورس اوراق بهادار سهام عادی‘ اوراق قرضه ‘ اختیار معامله اوراق بهادار و قراردا.

آشنایی با انواع بازارهای مالی و بازار سرمایه

وقتی از بازارهای مالی حرف می‌زنیم، بیشتر افراد تصویر بازار شلوغ بورس نیویورک یا معامله‌گران عصبانی تالار معاملات آتی شیکاگو را به یاد می‌آورند. البته این تصاویر دیگر قدیمی شده‌اند، زیرا این روزها معاملات آنلاین جای مبادلات رو در رو را گرفته‌اند. صرافی‌های ارز دیجیتال تنها بخشی از بازارهای مالی هستند؛ زیرا این بازارها مدت‌ها پیش از وجود صرافی‌ها و کارگزاری‌ها به شکل امروزی وجود داشته‌اند. بازارهای مالی از زمانی که بشر به کشاورزی و داد و ستد آن با دیگران روی آورد، وجود داشته اند. اگر کشاورزان برداشت مناسبی نداشتند باید برای کاشت محصول در سال بعد بذر به‌دست می‌آوردند. اگر هم برداشت خوبی داشتند باید تصمیم می‌گرفتند که محصولات مازاد خود را ذخیره یا مبادله کنند. این شرایط آنها را مجبور می‌کرد تا برای به‌دست آوردن بذر یا غذای ذخیره با دیگران معامله کنند.

درآمد ماهیگیران نیز به مقدار صید، نوع ماهی‌ها و آب و هوا وابسته و بی‌ثبات بود. در حقیقت، تصمیمات و مبادلات تمامی آن کشاورزان و ماهیگیران بود که اساس بازارهای مالی و بازار سرمایه امروزی را تشکیل داد. داد و ستد هایی که هدف آن بسیار شبیه بازارهای امروزی است. در این مقاله شما با مفهوم بازار مالی و انواع بازارهای مالی و بازار سرمایه آشنا خواهید شد.

بازارهای مالی چیست؟

بازار مالی (Financial Market) بستری است که افراد و نهادها از آن برای انجام معاملات با انواع دارایی‌ها مانند اوراق بهادار، ارزهای دیجیتال و دیگر دارایی‌های قابل تعویض استفاده می‌کنند. بازار براساس قرار گرفتن فروشندگان و خریداران در یک مکان کار می‌کند و قانون عرضه و تقاضا نیز قیمت‌ها را در بازار مشخص می‌کند. در حقیقت، انواع بازارهای مالی به افراد کمک می‌کند تا به راحتی یکدیگر را پیدا کنند؛ آنها با این کار انجام معامله میان کاربران را تسهیل می‌کنند.

بازارهای مالی انواع مختلفی دارند؛ ویژگی‌های دارایی مورد معامله و نیازهای کاربران است که مشخصات هرکدام از این بازارها را تعیین می‌کند. بازار سهام، بازار فارکس، بازار ارزهای دیجیتال، بازار پول، بازار اوراق قرضه، بازار کالا و بازار مشتقه از محبوب‌ترین شکل‌های بازارهای مالی هستند. این بازارها بستری هستند که کسب و کارهای مختلف برای جذب سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه، از آن استفاده می‌کنند. در واقع، بازارهای مالی مانند کانال‌هایی هستند که جریان سرمایه‌ را از عرضه‌کنندگان به سمت تقاضاکنندگان هدایت می‌کنند.

بازار سرمایه (Capital Market) نیز بخشی مهم از بازارهای مالی است که معاملات ابزارهای مالی مانند سهام، اوراق بدهی، صندوق‌های قابل معامله (ETF) و غیره را تسهیل می‌کند. همچنین، منبع جذب سرمایه برای افراد، شرکت‌ها و دولت‌های است و نقش مهمی در تقسیم منابع و ایجاد نقدینگی برای کارکارآفرینان بازی می‌کند. انواع بازارهای مالی را می‌توان براساس نوع دارایی مورد معامله و زمان سررسید آنها تقسیم‌بندی کرد.

انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی بسیار زیادی در سراسر جهان وجود دارند و هر کشوری حداقل از یکی از انواع آنها استفاده می‌کند. برخی از این بازارها کوچک‌تر هستند و سرمایه در گردش کمی دارند، برخی دیگر نیز مانند «بازار بورس نیویورک» که روزانه تریلیون دلار معامله در آن انجام می‌شود در سطح بین‌المللی شناخته شده هستند. در ادامه این مقاله ۶ نوع از شناخته‌شده‌ترین انواع معاملات اوراق قرضه بازارهای مالی را بررسی می‌کنیم:

بازار سهام (Stock Market)

بازار سهام یا بازار بورس، شناخته‌شده‌ترین شکل از بازارهای مالی است. در این بازار سهام شرکت‌ها (سهامی عام) توسط معامله‌گران و سرمایه‌گذاران خرید و فروش می‌شود. هر سهم قیمتی دارد که براساس عواملی مانند ارزش بازار، دارایی‌های شرکت و عرضه و تقاضا و .. مشخص می‌شود. زمانی که قیمت این سهم‌ها به دلیل عوامل اقتصادی یا تجاری افزایش می‌یابد، سرمایه‌گذاران می‌توانند با فروش آنها کسب درآمد کنند. در این بازار خرید سهام برای سرمایه‌گذاران ساده است، اما چالش واقعی انتخاب سهامی است که در نهایت سودآور باشد. در واقع، زمانی که سهام را با قیمت کمتر می‌خرید و با قیمت بالاتر می‌فروشید می‌توانید کسب درآمد کنید.

بسیاری از شرکت‌ها از بازار سهام برای جذب سرمایه استفاده می‌کنند؛ آنها این کار را از طریق بازار اولیه یا عرضه اولیه عمومی (IPO) انجام می‌دهند. بازار اولیه (Primary Market) زمانی شکل می‌گیرد که دارایی شرکت برای اولین بار عرضه و فروخته شود. در این بازار، شرکت سرمایه مورد نیاز خود را به طور مستقیم و از طریق فروش سهام به سرمایه‌گذاران تامین می‌کند. معامله‌گران پس از لیست شدن شرکت و عرضه آن در بازار اولیه، معامله‌گران می‌توانند سهام شرکت را در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. در حقیقت، تمامی معاملات سهام در بازار بورس، درون بازار ثانویه (Secondary Market) انجام می‌شوند.

نکته جالب اینجاست که بازار بورس اوراق بهادار از قرن‌ها پیش و زمانی که هیچ فناوری در کار نبوده، وجود داشته است. بزرگترین بازارهای سهام که در کشورهای توسعه یافته مانند آمریکا و ژاپن به شکل امروزی از قرن ۱۹ یا ۲۰ ایجاد شده‌اند.

بازار اوراق قرضه (Bond Market)

بازار اوراق قرضه که با نام بازار درآمد ثابت نیز شناخته می‌شوند، شکل دیگری از بازارهای مالی است. شرکت‌ها، سازمان‌ها و دولت‌ها با فروش اوراق قرضه در این بازار سرمایه مورد نیاز خود برای توسعه را به‌دست می‌آورند. بسیاری از شهرداری‌ها نیز برای تامین مالی مخارج مورد نیاز خود برای ساخت پروژه های عمومی مانند مدرسه، ایستگاه آتش نشانی، پارک‌ها و جاده‌ها اوراق قرضه منتشر می‌کنند. ارواق قرضه (Bond) نوعی سرمایه‌گذاری است که در آن سرمایه‌گذار از طریق خرید اوراق پول قرض می‎‌دهد؛ در مقابل شرکت یا نهاد فروشنده متعهد می‌شود تا اعتبار دریافتی را در بازه زمانی مشخص و با پرداخت سود دوره‌ای ثابت بازپرداخت کند.

اوراق قرضه شبیه توافقی میان وام‌دهنده و وام‌گیرنده است که جزییات وام مانند مقدار سرمایه، زمان بازپرداخت و سود پرداختی در آن مشخص شده است. به همین دلیل گاهی اوقات به بازار اوراق قرضه بازار بدهی یا بازار اعتباری نیز می‌گویند. بیشتر معاملات بازار اوراق قرضه در بازار اولیه انجام می‌شود؛ جایی که در آن سرمایه‌گذاران اوراق قرضه را از فروشندگان (وام‌گیرندگان) خریداری می‌کنند. معامله‌گران می‌توانند اوراق بهاداری را که قبلا منتشر شده در بازار ثانویه خرید و فروش کنند. معمولا این معاملات از طریق بازار بورس یا فرابورس انجام می‌شود، البته که حجم سرمایه معامله شده در بازارهای اوراق قرضه بسیار بیشتر از بازارهای سهام است.

مهم‌ترین مزیت بازار اوراق قرضه نسبت به بازار سهام، ریسک پایین‌‌تر سرمایه‌گذاری است. همین ویژگی باعث می‌شود تا اوراق قرضه نسبت به سهام بازدهی و سودآوری کمتری نیز داشته باشد. همچین این نکته را در نظر داشته باشید، با اینکه اوراق قرضه شرکتی نرخ بهره بالاتری دارند اما اوراق تحت حمایت دولت از امنیت بیشتری برخوردار هستند. ورشکستگی بدترین سناریویی است که سرمایه‌گذاران می‌توانند تجربه کنند؛ در این شرایط شرکت‌ها معمولا می‌توانند بخشی از سرمایه را پس بدهند.

بازار کامودیتی (Commodity Market)

بازار کامودیتی یکی دیگر از انواع بازارهای مالی است که تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در آن به معامله کالای اساسی می‌پردازند. در یک تعریف ساده، کامودیتی کالایی است که می‌توان آن را با کالاهای مشابه دیگر معامله کرد. در این بازار کالاهای اساسی را به دو دسته کلی کامودیتی سخت و کامودیتی نرم تقسیم می‌کنند. کالاهای انرژی مانند نفت و گاز و فلزات گران‌بها مانند طلا، نقره و پلاتین در دسته کامودیتی‌‌های سخت قرار می‌گیرند. کالاهای کشاورزی مانند گندم، ذرت و سویا و محصولاتی مانند پنبه، قهوه و شکر را می‌توان در دسته کامودیتی‌های نرم قرار داد. فلزات اساسی مانند آلومینیوم، مس، روی و آهن نیز در دسته کامودیتی‌های جای می‌گیرند.

معاملات در بازار کامودیتی به دو دسته تقسیم می‌شود: معاملات اسپات (Spot) و معاملات آتی یا فیوچر (Future). در بازار اسپات، کالاهای اساسی با پول مبادله می‌شوند. در بازار آتی نیز کالاهای اساسی در تاریخی از پیش تعیین شده و با قیمتی مشخص معامله می‌شوند. بیشتر معاملات کالاهای اساسی در بازارهای مشتقه و به شکل معاملات اسپات انجام می‌شود. معامله‌گران همچنین می‌توانند کامودیتی‌ها را بازار بورس، فرابورس و صرافی‌های لیست شده به شکل آتی معامله کنند. بورس کالای شیکاگو (CME) و اینترکانتیننتال اکسچنج (ICE) دو کارگزاری بزرگ برای انجام معاملات کامودیتی در جهان هستند.

بازارهای کامودیتی قدمتی به اندازه تاریخ تمدن بشری دارند، این بازارها یک بستری متمرکز و با قدرت نقدشوندگی بالا برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان ایجاد می‌کنند. برای مثال، این بازارها می‌توانند تجارت محصولات کشاورزی را کارآمدتر و هماهنگ‌تر کنند. معاملات آتی بازار کامودیتی، با ایجاد یک مکانیسم خرید تضمین‌شده به بسیاری از کشاورزان کوچک کمک می‌کند.

بازار ارزهای دیجیتال (Crypto Market)

گسترش فناوری بلاک چین در سال‌های گذشته باعث شده تا ارزهای دیجیتال به عنوان یک دارایی ارزشمند مورد توجه بسیاری قرار بگیرند. از سال ۲۰۱۸ بازارهای ارزهای دیجیتال به عنوان بخشی از بازارهای مالی رشد بسیار سریعی را تجربه کرده‌اند. بیت کوین (BTC)، اتریوم (ETH) و سایر رمز ارزها، همگی دارایی‌های دیجیتال غیر متمرکز مبتنی بر بلاک چین هستند. در حال حاضر، نزدیک به ۱۴ هزار کوین و توکن متفاوت در حدود ۵۰۰ صرافی ارز دیجیتال در سراسر جهان معامله می‌شوند. معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بازار رمز ارزها برای خرید و فروش و نگهداری این دارایی‌ها دیجیتالی نیاز به استفاده از یک کیف پول ارز دیجیتال خواهند داشت.

ماهیت دیجیتال و ناشناس بازارهای دیجیتال باعث می‌شود تا بستر مناسب‌تری برای انجام پروژه‌های پانزی یا کلاهبرداری باشد. در این بازار، صرافی‌هایی که از آنها برای انجام معاملات استفاده می‌شود به دوسته صرافی‌های متمرکز (CEX) و صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) تقسیم می‌شوند. صرافی‌های متمرکز همانطور که از نامشان پیداست پلتفرم‌های متمرکزی برای معامله رمز ارزها هستند. صرافی‌های غیرمتمرکز بدون هیچ مرجع مرکزی کار می‌کنند؛ این صرافی امکان مبادله بدون واسطه و همتا به همتا (P2P) ارزهای دیجیتال را برای کاربران خود فراهم می‌کنند.

با اینکه بازار کریپتوکارنسی یک بازار مالی بسیار جوان است اما در دهه گذشته به طور شگفت انگیزی گسترش یافته است. بر طبق گزارش وب‌سایت coinmarketcap، ارزش کل بازارهای ارزهای دیجیتال بیش از ۲.۵ تریلیون دلار است. برخی افراد عقیده دارند که عدم وجود یک سیستم قانون‌گذاری مشخص، بزرگ‌ترین مشکل این بازار است. کشورهای مختلف قوانین متفاوتی در رابطه با استفاده از رمز ارزها دارند؛ در حقیقت بسیاری از کشورها بازار ارزهای دیجیتال را به‌جای نوآوری یک خطر برای اقتصاد خود می‌دانند.

بازار فارکس (Forex Market)

فارکس (Forex) مخفف عبارت Foreign Exchange به معنی تبادل ارزهای خارجی است. بازار فارکس مهم‌ترین نوع بازارهای مالی است؛ این بازار امکان انجام معاملات جفت ارزهای مختلف را برای معامله‌گران فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاران خرد، بانک‌ها، شرکت‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های مدیریت سرمایه گذاری همگی از بازار فارکس برای انجام سفته‌بازی و پوشش ریسک (Hedging) استفاده می‌کنند. برخلاف تصور بسیاری از افراد، اولین شکل از بازارهای فارکس قرن‌ها قدمت دارند و به دوره بین النهرین باز می‌گردند.

معامله‌گران می‌توانند ۱۷۰ جفت ارز مختلف را در بازار فارکس معامله کنند. امروزه، حجم معاملات روزانه بزرگترین بازار مالی چیزی در حدود ۶.۶ تریلیون دلار و بیش از مجموع بازارهای سهام، بازارهای مشتقه و بازار ارزهای دیجیتال است. فارکس یک بازار مالی گسترده است، در واقع شبکه گسترده‌ای از کامپیوترها و واسطه‌ها در سراسر جهان این بازار را تشکیل داده‌اند. همچنین، کارگزاران فارکس می‌توانند به عنوان بازارساز (Market Maker) عمل کنند و قیمت‌های بید (Bid) و اسک (Ask) پیشنهاد دهند که با قیمت رقبا در بازار متفاوت است.

بازار فارکس را می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: بازار بین بانکی و بازار خارج بورس (OTC). بازار بین‌ بانکی (Interbank Market) شبکه‌ای جهانی است که بانک‌ها و موسسات مالی از آن برای مبادله ارزها و سایر مشتقات ارزی میان خود استفاده می‌کنند. سرمایه‌گذاران و معامله‌گران نیز می‌توانند با استفاده از کارگزاری‌ یا بروکر‌ها به معامله در بازار خارج از بورس (OCT) فارکس بپردازند.

بازار مشتقه (Derivatives Market)

بازار مشتقه یکی از مدرن‌ترین انواع بازارهای مالی است. به زبان ساده، بازار مشتقه بستری را فراهم می‌کند که در آن خریداران و فروشندگان دارایی مورد نظر خود را بر روی یک قیمت توافقی پیش خرید یا پیش فروش می‌کنند. در این بازار، دارایی‌ها و کالاها به شکل اوراق مشتقه‌ مانند قراردادهای آتی و اختیار معامله، مورد خرید و فروش قرار می‌گیرند. این قراردادهای مالی ارزش خود را از یک کالای اساسی یا گروهی از دارایی‌ها مانند سهام، اوراق قرضه، ارزها و غیره به‌ دست می‌آورند به همین علت به اوراق مشقه، اوراق ثانویه نیز می‌گویند.

سرمایه‌گذاران از اوراق مشتقه برای پوشش ریسک (Hedge)، کاهش ریسک و با سفته‌بازی استفاده می‎‌کنند. به این معنی که آنها ریسک با انتظار پاداش می‌پذیرند. بسیاری از افراد سرمایه‌گذاری در بازار مشتقه را به عنوان شکلی پیشرفته از سرمایه‌گذاری در نظر می‌گیرند. قراردادهای اوراق مشتقه به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: لاک (Lock) و آپشن (Option). در قراردادهای لاک مانند قراردادهای آتی، طرفین معامله از ابتدا در مورد شرایط و مدت زمان قرارداد متعهد می‌شوند. در قراردادهای آپشن یا اختیار معامله مانند قراردادهای سهام، به طرفین این اجازه را می‌دهند تا پیش از پایان زمان قرارداد، حق خرید یا فروش دارایی خود را داشته باشند.

سوالات متداول

سهم بازار کریپتو و فارکس از بازار مالی چقدر است؟

یبشتر از ۹۹ درصد حجم بازار در اختیار مارکت فارکس و حدود ۰.۱ درصد در بازار کریپتوکارنسی‌ در حال گردش است.

معاملان مشتقات چیست؟

به مجموع معاملات آپشن و مارجین معاملات مشتقات می‌گویند.

نکته: توجه داشته باشید این مقاله صرفا با هدف راهنمایی و آشنایی شما با بازارهای مالی نوشته شده است و آکادمی ارز تودی مسئولیتی در مقابل تصمیمات یا عواقب مالی آن برای افراد ندارد.

اوراق اختیار معامله و کاربردهای آن

اوراق اختیار معامله به این دلیل که به معامله گر حق انتخاب می‌دهد، می‌تواند یکی از گزینه‌های جذاب بازار سرمایه باشد. شاید ملموس‌ترین مثال برای اوراق اختیار معامله همان پیش پرداخت‌ها باشد. فرض کنید قصد دارید برای تعطیلات نوروز یک هفته را در هتل دلخواه‌تان بگذرانید. اگر از قبل برای یکی از اتاق‌ها پیش پرداخت بدهید، حق استفاده از هتل را دریافت کرده‌اید و در تعطیلات، حتی اگر هتل در شلوغ‌ترین حالت ممکن باشد و هیچ اتاق خالی نداشته باشد، شما می‌توانید با خیال آسوده از اتاق خود استفاده کنید. اما اگر بنا به هر دلیلی نتوانید خود را به هتل برسانید، مبلغی که بعنوان پیش پرداخت هزینه کرده‌اید را از دست می‌دهید.

اوراق اختیار معامله نیز عملکرد مشابهی دارند. شما می‌توانید مبلغی را با انگیزه پوشش ریسک یا کسب سود برای خرید اوراق بهادار در بورس ایران پرداخت کنید و از شرایط اوراق بهره ببرید یا از اوراق چشم‌پوشی کنید که در این‌جا مبلغی که برای خرید اوراق پرداخت کرده‌اید، قابل بازگشت نیست. در ادامه معاملات این اوراق را مفصل‌تر توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید.

اوراق اختیار معامله چیست؟

اوراق اختیار معامله یا option یکی از ابزارهای معاملاتی بورس کالا است. پس از یک کالای پایه برای قیمت‌گذاری استفاده می‌کند. یعنی می‌توان روی دارایی‌های متفاوتی مثل سهام، انواع کالاها، ارز و حتی نرخ بهره و وام بانکی اوراق اختیار صادر کرد.این اوراق، همانطور که از نام آن مشخص است، این اختیار را به دارنده اوراق می‌دهد که معامله را انجام دهد یا از آن صرف نظر کند. یعنی اگر اوراق اختیار معامله را بخرید، تا زمان سررسید می‌توانید معامله را با قیمتی که از پیش تعیین کرده‌اید،

انجام دهید و در صورت نوسان قیمت یا هر دلیل دیگری، از اختیار خود برای عدم انجام معامله استفاده کنید. هم‌چنین در صورتی که از یک قرارداد اختیار خرید/فروش استفاده کنید، می‌توانید با ثبت یک قراداد اختیار فروش/خرید مشابه، موقعیت خود را ببندید و از بازار خارج شوید.ریسک این معاملات تنها مبلغی است که بابت معامله اوراق پرداخت می‌شود. زمانی که اوراق اختیار معامله خرید و فروش می‌شود، قیمت هر واحد کالای معامله‌ای برای تاریخ سررسید تعیین می‌شود.

اگر قیمت کالا تا زمان سررسید مطابق با پیش‌بینی خریدار اوراق تغییر کند، وی می‌تواند از اختیار معامله خود استفاده کرده و از تفاوت قیمت‌ها سود کسب کند. اگر خریدار اوراق از معامله صرف نظر کند، قیمتی که برای خرید اوراق پرداخت کرده است، ضرر وی و سود طرف مقابل خواهد بود.شاید تعریف کلی اوراق اختیار کمی مبهم به نظر برسد. اما جای نگرانی نیست. در ادامه انواع این اوراق را با مثال‌هایی ساده بیشتر توضیح می‌دهیم.

انواع اوراق اختیار از نظر نوع قرارداد

اوراق اختیار معامله به طور کلی به دو نوع اوراق اختیار خرید و اوراق اختیار فروش تقسیم‌بندی می‌شود. هر یک از این اوراق می‌توانند خریداری یا فروخته شوند. جهت اطلاع از نحوه صحیح خرید و فروش بورس کالا را از طریق این مقاله آموزش ببنید.

اوراق اختیار خرید(call option)

برای تعریف این اوراق از مفاهیم کلی و پیچیده صرف نظر می‌کنیم و آن را با یک مثال ساده در بازار سهام توضیح می دهیم.فرض کنید سهام یک شرکت در حال حاضر با قیمت ۱۲۰۰ تومان معامله می‌شود. از طرفی شما پیش‌بینی کرده‌اید که قیمت سهم در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت. بنابراین در یک قرارداد اختیار خرید اروپایی، توافق می‌کنید که ۳ ماه دیگر، ۲۰۰۰ سهم از این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۳۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار خرید هر سهم ۵۰ تومان پرداخت کرده‌اید.

درنتیجه شما یک قرارداد اختیار خرید با سررسید ۳ ماهه و قیمت ۱۰۰ هزار تومان خریداری کرده‌اید.در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست از آب دربیاید و قیمت هر سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۴۰۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار خرید استفاده کنید و هر سهم را به قیمت توافق شده ۱۳۰۰ تومان خریده و به قمیت ۱۴۰۰ تومان در بازار بفروشید. در این‌جا شما به عنوان خریدار ۱۰۰ تومان به ازای هر سهم سود کرده‌اید که اگر قیمت خرید اوراق اختیار خرید را از آن کم کنیم، سود خالص شما برای هر سهم ۵۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم ۱۰۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت هر سهم کاهش یابد، مثلا به ۱۰۰۰ تومان برسد، شما به عنوان خریدار می‌توانید از اختیار معامله خود صرف نظر کنید. چون منطقی نیست که سهم را با قمیت ۱۳۰۰ تومان بخرید و با قیمت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در اینجا ۱۰۰ هزار تومان پولی که بابت خرید اوراق اختیار خرید پرداخت کرده‌اید، ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

اوراق اختیار فروش(put option)

اوراق اختیار فروش نیز عملکردی مشابه با اوراق اختیار خرید دارند. فرض کنید سهمی در حال حاضر با قیمت ۹۰۰ تومان در حال معامله بوده و پیش‌بینی شما برای این سهم، کاهش قیمت آن طی ۶ ماه آینده باشد. بنابراین در یک قرارداد اختیار فروش اروپایی با سررسید ۶ ماهه، توافق می‌کنید که ۲۰۰۰ سهم این شرکت را با قمیت هر سهم ۱۰۰۰ تومان بخرید و بابت اختیار فروش هر سهم ۴۰ تومان پرداخت کرده‌اید.

در زمان سررسید، اگر پیش‌بینی شما درست باشد و قیمت سهم کاهش یابد، مثلا به ۸۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید ۲۰۰۰ سهم این شرکت را به قیمت ۸۵۰ تومان بخرید و بر اساس اختیار فروش خود، به قمیت ۱۰۰۰ تومان بفروشید. در نتیجه هر سهم ۱۵۰ تومان سود برای شما دارد که با کسر مبلغ اختیار فروش، سود خالص شما برای هر سهم ۱۱۰ تومان و برای ۲۰۰۰ سهم، ۲۲۰ هزار تومان خواهد بود.

اما اگر قیمت سهم افزایش یابد، مثلا به ۱۰۵۰ تومان برسد، شما می‌توانید از اختیار فروش خود صرف نظر کنید. زیرا خرید سهم با قمیت ۱۰۵۰ تومان و فروش در قمیت ۱۰۰۰ تومان عاقلانه نیست. در این‌جا ۸۰ هزار تومانی که برای خرید اوراق اختیار فروش پرداخت کرده‌اید ضرر شما و سود فروشنده خواهد بود.

انواع اوراق اختیار از نظر نحوه اعمال شرایط

• اروپایی: در اوراق اختیار معامله اروپایی، شما می‌توانید تنها در تاریخ سررسید اوراق را معامله کنید. یعنی اگر قرارداد اختیار شما سررسید ۳ ماهه دشته باشد و قیمت در اواسط ماه دوم به قمیت مورد نظر شما رسیده باشد، شما نمی‌توانید از قرارداد استفاده کنید و باید تا پایان ماه سوم صبر کنید.
• آمریکایی: در اوراق اختیار معامله آمریکایی شما می‌توانید در هر زمان، از زمان معامله اوراق تا زمان سررسید، از شرایط اوراق استفاده کنید.

مثلا اگر اوراق اختیار فروش با سررسید یکساله را خریده باشید و قیمت در ماه دهم به قیمت هدف شما رسیده باشد، می‌توانید در همان ماه دهم از شرایط اوراق استفاده کنید و نیازی نیست تا پایان سال صبر کنید.

انواع قراردادهای اختیار معامله

قراردادهای اختیار معامله بر اساس دارایی پایه به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. در ادامه این قراردادها را با هم بررسی می‌کنیم.

اختیار معامله سهام

نوعی قرارداد است که در آن اختیار معامله روی سهم‌ها اعمال می‌شود. این نوع اختیار معامله می‌تواند روی سهم‌های مختلف بورسی و فرابورسی اجرا شود.

اختیار معامله شاخص

در این حالت، اختیار معامله روی شاخص اعمال می‌شود. یعنی پیش‌بینی‌ها در مورد تغییرات شاخص خواهد بود. این نوع قرارداد بیشتر در بازار سرمایه آمریکا استفاده می‌شود.

اختیار معامله اوراق قرضه

قراردادهای اختیاری است که روی اوراق قرضه منتشر می‌شوند. این قراردادها بیشتر در بازار فرابورس و برای اوراق قرضه دولتی استفاده می‌شوند.

اختیار معامله نرخ بهره

در این قراردادها، از نرخ بهره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود و سود و زیان بر اساس تفاوت نرخ بهره موجود و نرخ بهره پیش‌بینی شده محاسبه می‌شود.

اختیار معامله ارزی

در این‌جا از ارزهای متفاوت به عنوان دارایی پایه قرارداد اختیار معامله استفاده می‌شود. این قرارداد بیشتر توسط شرکت‌ها برای پوشش ریسک تغییرات ارز استفاده می‌شود.

اختیار معامله کالا

در این معاملات از کالاهای خاصی مانند نفت، طلا، گندم و غیره استفاده می‌شود. در ایران از سکه و زعفران به عنوان کالا پایه اوراق اختیار کالا استفاده شده و تغییرات قیمت این کالاها مبنای سود و زیان قرار می‌گیرد.

اختیار معامله قرارداد آتی

این نوع قرارداد یکی از ابتکارات بازار سرمایه است که در آن قرارداد اختیار معامله روی قراردادهای آتی اعمال می‌شود. یعنی قرارداد آتی به عنوان دارایی پایه در نظر گرفته می‌شود. در این‌جا اگر از اختیار خرید/فروش استفاده کنید، در واقع اختیار ورود به یک موقعیت خرید/فروش در قرارداد آتی را با یک قیمت توافقی بدست خواهید آورد.

انواع دیگری از قراردادهای اختیار معامله نیز وجود دارند که در آن‌ها از آب، برق، آلودگی هوا و غیره به عنوان دارایی پایه استفاده می‌شود. مثلا ممکن است یک قرارداد اختیار معامله روی وضعیت جوی منتشر شود. شاید کمی عجیب بنظر برسد اما از آن‌جا که شرایط جوی روی فعالیت‌های اقتصادی تاثیر گذار است، می‌توان با انتشار اوراق اختیار بر روی آب وهوا به نوعی پوشش ریسک انجام داد و خود را در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان و غیره بیمه کرد.

آیا قراردادهای اختیار همیشه سود ده هستند؟

همانطور که در مثال‌های بالا توضیح دادیم، اگر قیمت مطابق با انتظارات خریدار اوراق حرکت نکند، معاملات اختیار می‌تواند ضررده باشد. بنابراین تضمینی برای سودآوری وجود ندارد. بر همین اساس از ۳ اصطلاح برای نتیجه معاملات اوراق اختیار استفاده می‌شود:

• در سود: اصطلاح «در سود» یا «با قیمت» زمانی به کار می‌رود که خریدار اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به سود رسیده باشد.
• بی‌تفاوت: اصطلاح «بی‌تفاوت» یا «بی‌قیمت» زمانی است که فرد خریدار با اعمال شرایط اختیار معامله نه به سود رسیده باشد و نه ضرر کرده باشد. در این‌جا تفاوتی بین قیمت جاری کالا و قیمت پیش‌بینی شده خریدار وجود ندارد. بنابراین سود یا ضرری نیز وجود نخواهد داشت.
• در زیان: اصطلاح «در زیان» یا «بی‌قیمت» نیز زمانی استفاده می‌شود که دارنده اوراق با استفاده از شرایط اختیار معامله به زیان برسد. اگر چه معمولا دارنده اوراق در زمان زیان، از اختیار معامله خود استفاده نمی‌کند.

نمادها در اوراق اختیار معامله

نام گذاری اوراق اختیار معامله بر اساس نام کالا و تاریخ سررسید آن است. به عنوان مثال نماد زعفران با سررسید دی ماه ۱۳۹۹ به صورت SAFDY99 نوشته می‌شود.

دریافت کد بورسی سریع و رایگان

دریافت کد بورسی اولین قدم هر معامله‌گر بازار سرمایه است. شناسه‌ منحصر به فردی که با آن در بورس شناخته می‌شوید و انجام معاملات در این بازار بدون آن امکان‌پذیر نیست. برای دریافت این کد، می‌توانید به صورت حضوری به شعب آگاه و دفاتر پیشخوان دولت مراجعه کنید یا این کار را به صورت آنلاین انجام دهید. کد معاملاتی نیز شناسه‌ای است که با آن نزد کارگزاری شناسایی می‌شوید.

چگونه کد بورسی بگیریم؟

• 1. ورود به سامانه آگاه اکسپرس
• 2. انتخاب گزینه «ثبت‌نام کد بورسی اوراق بهادار»
• 3. انتخاب گزینه «ثبت‌نام جدید»
• 4. ثبت کد ملی و کد امنیتی
• 5. درج مشخصات فردی
• 6. وارد کردن کد تایید ارسال شده به تلفن همراه
• 7. درج مشخصات هویتی
• 8. ثبت اطلاعات شغلی
• 9. وارد کردن اطلاعات مالی و تحصیلی
• 10. انتخاب گزینه «صحت اطلاعات وارد شده را تایید می‌نمایم» در صورت صحیح بودن اطلاعات
• 11. انتخاب یکی از روش‌های احراز هویت (سجام و کارگزاری آگاه)
• 12. دریافت کد بورسی و کد معاملاتی

آدرس دفتر مرکزی

تهران- خیابان نلسون ماندلا(آفریقا)- بالاتر از میرداماد- بن بست پیروز - پلاک 13