ارز فیات Fiat چیست؟

افزون بر پول بدون پشتوانه، ارز فیات را با اسامی دیگری نیز می‌شناسند. از جمله این نام‌ها می‌توان به پول حکمی، پول دستوری و پول اعتباری هم اشاره کرد.

ارز فیات Fiat چیست؟

ارز فیات به عنوان ارز دولتی یک کشور شناخته شده است که هیچ پشتوانه فیزیکی مانند طلا و نقره ندارد بلکه پشتوانه ان دولتی است که آن را صادر کرده است. ارزش پول فیات از ارتباط میان عرضه و تقاضا و همچنین ثبات دولت به دست آمده است و به ارزش کالای فیزیکی مانند ارزش پول وابسته نیست.

اکثر ارزهای کاغذی از جمله دلار آمریکا، یورو و دیگر ارزهای مهم، پول فیات هستند.

تاریخچه پول فیات

منشاء پیدایش پول فیات به قرن ها پیش و در کشور چین برمیگردد و زمانی که استان سیچوآن، تصمیم به چاپ پول کاغذی خود در قرن ۱۱ گرفت، برمیگردد. در آغاز این پول به ابریشم، نقره و طلا تبدیل شده بود اما در آخر با روی کار آمدن قوبلای خان، سیستم ارزی پول فیات در قرن ۱۳ راه اندازی شد. این سیستم اری برای امپراتوری مغول ها بسیار گران تمام شد به طوری که مورخان هزینه های زیاد و بی رویه ناشی از ان را از دلایل اصلی سقوط امپراطوری می دانند.

در قرن ۱۷ پول فیات در قاره اروپا و کشورهای اسپانیا، هلند و سوئد نیز مورد استفاده قرار گرفت. سیستم ارزی فیات در سوئد با شکست مواجه شد و دولت ان را با استاندارد نقره جایگزین کرد و دولت فدرال ایالات متحده نیز بعدها از آن استفاده کرد.

در قرن ۲۰ میلادی نیز دولت ایالات متحده بار دیگر به سیستم پولی کالایی تغییر جهت داد و از سال ۱۹۳۳، مبادله های کاغذی با طلا را متوقف کرد. در سال ۱۹۷۲ نیز به دستور رئیس جمهور، ریچارد نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را کامل کنار گذاشت و افول سیستم پولی با پشتوانه را با استفاده از پول فیات در مقیاس جهانی رقم زد.

پول فیات چگونه کار می کند؟

میتوان گفت چیزی که پول فیات را ارزشمند می کند، قدرت آن کشوری است که ارز را چاپ و آن را عرضه می کند. همچنین پذیرش طرفین قراردادها نیز در استفاده از آن ارز مهم است. زمانی که مردم جهان در ذهن خود یک ارز مانند دلار را قبول می کنند و در مبادلات مالی خود از آن استفاده می کنند، آن ارز را ازشمندتر می کند. بنابراین اگر مردم اعتقاد و اعتماد خود را نسبت به پول فیات از دست دهند ان پول دیگر ارزشی نخواهد داشت.

در رابطه با پول های کالایی چنین اتفاقی نخواهد افتاد زیرا آن پول به دلیل داشتن پشتوانه کالایی، ذاتا ارزش دارد. اگر در آینده مردم به این نتیجه برسند که دلار را در تبادلات خود استفاده نکنند و در قراردادهای تجاری خود از ارز دیگری استفاده کنند، ارزش دلار کاهش می یابد و به تدریج از رده خارج می شود.

اگر دولتی سیاست ارز فیات Fiat چیست؟ های نادرست پولی را در زمینه پول فیات ملی خود اتخاذ کند، به طور مستقیم در ارزش آن تاثیرگذار خواهد بود. به همین دلیل تعامل میان عرضه و تقاضا و قدرت اقتصادی، نظامی، فرهنگی و… یک کشور، در ارز ملی آن کشور به طور مستقیم تاثیر دارد.

مبادله کالا به کالا

اولین راه حلی که بشر برای تبدیل دارایی ها و کالاها در نظر گرفت، روش مبادله کالا به کالا بود. در این روش افراد دارایی خود را به دیگران داده و در مقابل یک دارایی جدید دریافت می کردند. اگرچه این روش برای شروع روش بدی نبود اما از مشکلات زیادی نیز رنج می برد. مهم ترین مشکل این روش، نبود سیستم ارزش گذاری بود. همین مساله موجب می شد که مبادله با توافق طرفین انجام شود که ممکن بود در این میان ارزش تبادل شده سنخیتی با واقعیت های اقتصادی نداشته باشد. از طرفی نیز این مساله موجب عدم اطمینان از خرید محصولی خاص در برابر مقدار مشخصی از یک کالای دیگر می شد.

مشکل دیگر در این روش، نبود ابزار مبادله بود. در این ارز فیات Fiat چیست؟ روش خود کالاها نیز به عنوان ابزار مبادله استفاده می شدند. معیار خرید و فروش نیز بر اساس ارزش ذاتی بود به این معنی که، کالایی به عنوان ابزار مبادله استفاده می شد که در زندگی بشر کاربرد داشت و گرنه کسی حاضر به مبادله دارایی خود با آن نبود. در این دوره افراد می توانستند ابزارهای مالی که همان کالا‌ها بودند را کسب و خرج کنند و هیچ استفاده دیگری از آن صورت نمی گرفت. مشکلات این روش، بشر را به سمت ایجاد یک روش دیگر برای مبادله سوق داد.

مزایا و معایب ارز فیات

در اینجا به بخشی از مزایا و معایب پول فیات می پردازیم. البته اقتصاددانان و کارشناسان امور مالی، در رابطه با ارزهای فیات اتفاق نظر ندارند. موافقان و مخالفان این سیستم پولی دلایل خود را دارند که هیچ کدام به طور ۱۰۰ درصد درست و یا غلط نیست.

پول فیات (Fiat money) چیست؟

پول فیات (Fiat Money) ارزی است که یک دولت آن را چاپ می‌کند اما یک کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره از آن پشتیبانی نمی‌کند، بلکه خود دولت ضامن ارزش آن می‌باشد. ارزش پول فیات از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده آن بدست می‌آید نه ارزش کالایی که پشتوانه آن است. بیشتر ارزهای کاغذی مدرن، ارزهای فیات هستند، از جمله دلار آمریکا، یورو و سایر ارزهای اصلی جهانی. با ادامه این مطلب از زرد نیوز همراه باشید

نکات مهم

• پول فیات ارزی است که یک دولت آن را چاپ و از آن پشتیبانی می‌کند و کالایی مانند طلا حافظ ارزش آن نیست.
• پول فیات به بانک‌های مرکزی کنترل بیشتری بر اقتصاد می‌دهد. زیرا آن‌ها می‌توانند میزان چاپ پول را کنترل کنند.
• اکثر ارزهای کاغذی مدرن، مانند دلار آمریکا، ارزهای فیات هستند.
• یکی از خطرات پول فیات این است که دولت‌ها مقدار زیادی از آن را چاپ می‌کنند و در نتیجه تورم فوق العاده‌ای ایجاد می‌شود.

آشنایی با پول فیات

اصطلاح “fiat” یک واژه لاتین است که اغلب به عنوان “آن را باید” یا “اجازه دهید انجام شود” ترجمه می‌شود. بنابراین، ارزهای فیات فقط به این دلیل ارزش دارند که دولت صادرکننده آن ضامن ارزش آن است. به عبارات دیگر، پول فیات به خودی خود، هیچ کاربردی ندارد.

ارز فیات زمانی به وجود آمد که دولت‌ها از یک کالای فیزیکی با ارزش مانند طلا یا نقره سکه ضرب می‌کردند یا یک پول کاغذی چاپ می‌کردند که می‌‌شد آن را برای خرید مقدار مشخصی از کالای فیزیکی استفاده کرد. با این حال، (پول) فیات غیرقابل تبدیل است و از آنجایی که هیچ کالای پشتوانه‌ای ندارد، قابل معاوضه نیست.

از آنجایی که پول فیات به ذخایر فیزیکی مانند ذخیره ملی طلا یا نقره مرتبط نیست، خطر از دست رفتن ارزش آن به دلیل تورم یا حتی بی ارزش شدنش در صورت ابر تورم وجود دارد. در برخی از بدترین نمونه‌های ابر تورم، مانند مجارستان پس از جنگ جهانی دوم، نرخ تورم می‌تواند در یک روز دو برابر شود.

علاوه بر این، اگر مردم اعتماد خود را به پول یک کشور از دست بدهند، آن پول دیگر ارزشی نخواهد داشت. این بسیار متفاوت از ارزی است که برای مثال، طلا پشتوانه آن است. چراکه بازار‌های مختلف مانند ساخت زیورآلات، دکوراسیون و همچنین ساخت وسایل الکترونیکی، فضاهایی هستند که تقاضای طلا در آن‌ها وجود دارد.

تاریخچه پول فیات در ایالات متحده

دلار آمریکا به عنوان پول فیات و رسمی این کشور در نظر گرفته شده که برای پرداخت بدهی‌های خصوصی و دولتی پذیرفته می‌شود. پول رسمی اساساً هر ارزی است که دولت آن را قانونی اعلام کند. بسیاری از دولت‌ها یک ارز فیات صادر می‌کنند، سپس با تنظیم آن به عنوان ارز فیات Fiat چیست؟ استاندارد بازپرداخت بدهی، آن را به پول رسمی کشور تبدیل می‌کنند.

در گذشته مالی ایالات متحده، پشتوانه پول این کشور طلا (و در برخی موارد، نقره) بوده است. با تصویب قانون بانکداری اضطراری در سال ۱۹۳۳، دولت فدرال شهروندان را از مبادله ارز با طلای دولتی منع کرد. سیستم مالی “استاندارد طلا“، از پول ایالات متحده با طلای فدرال حمایت می‌کرد. اما در سال ۱۹۷۱ و زمانی که ایالات متحده نیز تبادل طلا با دولت‌های خارجی در ازای دلار آمریکا را متوقف کرد، فعالیت این سیستم مالی به طور کامل پایان یافت.

از آن زمان و همانطور که روی اسکناس‌ها قبلا چاپ می‌شد، دلارهای آمریکا توسط “اعتماد و اعتبار کامل” دولت ایالات متحده پشتیبانی می‌شود و به عنوان “پول رسمی برای بازپرداخت همه بدهی‌های دولتی و خصوصی” قابل استفاده می‌باشد، اما “قابل تعویض با پول قانونی در خزانه داری ایالات متحده یا در هیچ بانک فدرال رزرو نیست”. دلار آمریکا حالا “پول رسمی” این کشور است و بر خلاف “پول قانونی” ، قابل تعویض با طلا و سایر کالا‌ها می‌باشد.

مزایا و معایب پول ارز فیات Fiat چیست؟ فیات

مزایا

پول فیات به عنوان یک ارز زمانی خوب عمل می‌کند که بتواند نقش‌هایی که اقتصاد از آن به‌ عنوان واحد پولی انتظار دارد را ایفا کند. این نقش‌ها عبارتند از حفظ ارزش، ارائه یک حساب عددی و تسهیل مبادلات. همچنین دارای حق الضرب عالی می‌باشد، به این معنی که تولید آن مقرون به صرفه تر از ارزی است که مستقیماً به یک کالا وابسته است.

ارزهای فیات در قرن بیستم تا حدی به این دلیل اهمیت یافتند که دولت‌ها و بانک‌های مرکزی به دنبال محافظت از اقتصاد خود در برابر بدترین تأثیرات رونق و رکود طبیعی چرخه تجاری بودند. از آنجایی که پول فیات مانند طلا منبعی کمیاب یا ثابت نیست، بانک‌های مرکزی کنترل بسیار بیشتری بر عرضه آن دارند. این امر به آن‌ها قدرت می‌دهد تا متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ بهره و سرعت نوسان را کنترل کنند. به عنوان مثال، فدرال رزرو ایالات متحده دو وظیفه پایین نگه داشتن نرخ بیکاری و تورم را بر عهده دارد.

معایب

با این حال، بحران وام مسکن در سال ۲۰۰۷ و رکود مالی متعاقب آن، این ارز فیات Fiat چیست؟ باور که بانک‌های مرکزی لزوماً می‌توانند با تنظیم عرضه پول از بحران اقتصادی یا رکود جدی آن جلوگیری کنند را متزلزل کرد. برای مثال، ارزی که طلا پشتوانه آن است، به دلیل محدودیت عرضه طلا، عموماً از پول فیات پایدارتر است. پول فیات به دلیل عرضه نامحدود، فرصت‌های بیشتری برای ایجاد حباب دارد.

پول فیات دارای انعطاف پذیری می‌باشد و به بانک‌های مرکزی اجازه می‌دهد تا کنترل بیشتری روی اقتصاد داشته باشند. علاوه بر این، حق الضرب آن بسیار مقرون به صرفه و اقتصادی است.

با این حال، پول فیات همیشه خطر تورم را به همراه دارد و با آن نمی‌توان به طور کامل از اقتصاد محافظت کرد. همچنین، خطر ایجاد حباب اقتصادی همیشه وجود دارد.

مثالی از عدم موفقیت پول فیات: ابر تورم

کشور آفریقایی زیمبابوه نمونه‌ای از بدترین حالت ممکن را در اوایل دهه ۲۰۰۰ تجربه کرد. در پاسخ به مشکلات جدی اقتصادی، بانک مرکزی این کشور با سرعتی سرسام آور شروع به چاپ پول کرد که در نتیجه آن ابر تورم ایجاد شد. کارشناسان معتقدند در آن زمان، این ارز ۹۹/۹ درصد از ارزش ارز فیات Fiat چیست؟ خود را از دست داد. قیمت‌ها به سرعت افزایش یافت و مصرف‌کنندگان مجبور به حمل کیسه‌های پول فقط برای خرید کالاهای اساسی شدند. در اوج بحران، دولت زیمبابوه مجبور به انتشار اسکناس ۱۰۰ تریلیون دلاری زیمبابوه شد. در نهایت، ارزهای خارجی بیشتر از دلار زیمبابوه مورد استفاده قرار گرفت.

چرا پول فیات ارزشمند است؟

برخلاف پول‌های مبتنی بر کالا مانند سکه‌های طلا یا اسکناس‌های کاغذی قابل تعویض

با فلزات گرانبها (مثل کوپن‌ها)، پول فیات کاملاً با اطمینان و اعتماد کامل به دولت صادرکننده آن پشتیبانی می‌شود. یکی از دلایلی که این امر یک برتری محسوب می‌شود این است که دولت‌ها از شما می‌خواهند که مالیات را با پول فیاتی که صادر می‌کنند، بپردازید. از آنجایی که همه باید مالیات بپردازند و در غیر این صورت با مجازات‌های سخت یا زندان مواجه می‌شوند، مردم در پرداخت آن را می‌پذیرند (این به عنوان نظریه چارتالیسم شناخته می‌شود). سایر نظریه‌های پول، مانند نظریه اعتبار، معتقدند که از آنجایی که همه پول‌ها یک رابطه اعتباری و بدهی دارند، مهم نیست که پول توسط چیزی برای حفظ ارزش آن پشتیبانی شود.

چرا اقتصادهای مدرن از پول فیات حمایت می‌کنند؟

قبل از قرن بیستم، اکثر کشورها از نوعی استاندارد طلا یا ضمانت یک کالا برای تعیین و حفظ ارزش پول استفاده می‌کردند. با افزایش مقیاس و گستره تجارت و امور مالی بین‌المللی، مقدار محدود طلایی که از معادن و انبارهای بانک مرکزی بیرون می‌آمد نمی‌توانست با ارزش جدیدی که ایجاد می‌شد هماهنگی داشته باشد و باعث اختلالات جدی در بازارها و تجارت جهانی می‌شد. پول فیات به دولت‌ها انعطاف بیشتری برای مدیریت پول خود، تعیین سیاست‌های پولی و ثبات بازارهای جهانی می‌دهد. همچنین به سیستم “بانکداری ذخیره کسری” اجازه می‌دهد که به بانک‌های تجاری اجازه دهند مقدار پول موجود را برای پاسخگویی به تقاضای وام‌گیرندگان چاپ کنند.

‌گزینه‌های جایگزین پول فیات کدام‌اند؟

امروزه تقریباً هر کشوری دارای پول رسمی است که همان پول فیات می‌باشد. با اینکه که شما می‌توانید طلا و سکه.های طلا را بخرید و بفروشید، این سکه‌ها به ندرت در مبادله یا برای خریدهای روزمره استفاده می‌شوند و بیشتر یک دارایی کلکسیونی یا سوداگرانه هستند. ارزهای دیجیتال، مانند بیت کوین، در دهه گذشته برای ماهیت تورمی ارزهای فیات چالشی ایجاد کرده‌اند. اما علیرغم افزایش علاقه و پذیرش آن‌ها، به نظر نمی‌رسد این دارایی‌های مجازی به معنای سنتی “پول” کاربرد داشته باشند.

آیا استفاده از پول فیات به ابر تورم منجر نمی‌شود؟

زمانی که یک کشور واحد پولی خود را چاپ می‌کند، همیشه امکان ابرتورم وجود دارد. با این حال، اکثر کشورهای توسعه یافته تنها دوره‌های متوسطی از تورم را تجربه کرده‌اند. در واقع، داشتن سطح پایین و ثابت تورم به عنوان یک محرک مثبت برای رشد اقتصادی و سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود. زیرا مردم را تشویق می‌کند تا پول خود را به جای بیکار ماندن و از دست دادن قدرت خرید در طول زمان روی کار بگذارند.

داشتن یک ارز نسبتاً قوی و با ثبات نه تنها یکی از وظایف بانک‌های مرکزی مدرن است، بلکه ارزش پولی که به سرعت کاهش می‌یابد برای تجارت و تامین مالی مضر است. علاوه بر این، مشخص نیست که آیا ابر تورم‌ ناشی از “چاپ اضطراری” پول است یا خیر. در واقع، ابر تورم‌ها همواره‌ در طول تاریخ اتفاق افتاده‌اند. حتی زمانی که ارزش پول بر اساس فلزات گرانبها بوده است. و همه ابر تورم‌های معاصر با یک فروپاشی اساسی در اقتصاد تولید و یا بی ثباتی سیاسی در کشور آغاز شده‌اند.

Fiat – فیات

فیات (Fiat) ارزی که به عنوان شکلی معتبر از پول ایجاد شده است که معمولاً توسط مقررات دولتی پشتیبانی می‌شود و آن را به عنوان ارز قانونی اعلام می‌کند. اصطلاح فیات از لاتین و به عنوان کلمه‌ای که برای توصیف یک فرمان، دستور یا قطعنامه دولتی استفاده می‌شود، آمده است. پول فیات، ارزی است که هیچ ارزش ذاتی ندارد. زیرا توسط یک کالای فیزیکی پشتیبانی نمی‌شود و معمولاً از یک ماده بی ارزش یا کم ارزش (مانند یک تکه کاغذ کوچک) ساخته می‌شود. با این حال پول فیات به عنوان وسیله پرداخت پذیرفته شده است.

علاوه بر مصوبه و مقررات دولتی، دلیل اصلی معتبر و ارزشمند بودن پول فیات در جامعه ما یک باور جمعی است. به عبارت دیگر، ارزش فیات به شدت به یک قرارداد جمعی وابسته است که ارزش بازاری دارد و ممکن است به عنوان وسیله مبادله با قدرت خرید ذاتی استفاده شود. بنابراین پذیرش پول فیات به ارز فیات Fiat چیست؟ شدت به یک فرمان دولتی همراه با یک کنوانسیون اجتماعی (و انتظار حفظ ارزش آن در آینده) وابسته است. اگر باور اجتماعی یا مصوبه دولت به خطر بیفتد، ارزش واقعی ارز به عنوان وسیله پرداخت، به سرعت و به شدت کاهش می یابد.

با توجه به این واقعیت که اکثر ارزهای فیات پشتوانه فلزات گرانبها (مانند طلا، نقره و مس) و یا هیچ کالای دیگری نیستند، بانک‌های مرکزی می‌توانند تغییرات زیادی در عرضه پول ایجاد کنند که در نهایت ممکن است به دوره‌هایی منجر شود. نرخ تورم بسیار بالا (ابر تورم).

سوابق تاریخی نشان می‌دهد که اولین شکل پول کاغذی در قرن یازدهم چین ایجاد شد. سلسله سونگ به عنوان اولین پول کاغذی صادر شده (جیائوزی) توسط دولت در تاریخ شناخته می‌شود. جیائوزی شکل ابتدایی اسکناس بود که برای جایگزینی سکه‌های نقدی آهنی سنگینی که در آن زمان استفاده می‌شد، ایجاد شد. سلسله بعدی یوان بزرگ، کسی بود که در واقع از پول فیات در مقیاس بزرگ – به عنوان رسانه غالب مبادله – استفاده کرد. دوره یوان بزرگ از ۱۲۷۱ تا ۱۳۶۸ به طول انجامید، اما پول فیات توسط سلسله بزرگ مینگ بعدی (۱۳۶۸-۱۶۴۴) ادامه یافت.

ارز فیات یا پول فیات چیست؟

پول فیات به ارز دولتی بدون پشتوانه طلا یا نقره گفته می‌‌شود که ارزش خود را از عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده آن می‌‌گیرد. ارزهای بزرگ جهان بدون پشتوانه هستند و این پول دارای مزایا و معایبی است؛ مثلاً اگر دولت‌‌ها بتوانند مدیریت مناسبی بر عرضه پول و مدیریت اقتصادی داشته باشند، می‌‌تواند منافع زیادی در پی داشته باشد. اما در صورت بروز اشتباهاتی مانند چاپ بیش از حد اسکناس، تورم شدیدی شکل می‌‌گیرد، مانند آنچه در اوایل قرن اخیر در زیمباوه رخ داد.

پول فیات یا پول بدون پشتوانه، همان ارز دولتی است که از حمایت یک کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره برخوردار نیست بلکه توسط دولت پشتیبانی می‌‌شود. ارزش ارز فیات به‌‌جای ارزش کالای پشتیبان آن، مانند آنچه در پول کالا می‌‌بینیم، از رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادر‌‌کننده آن تامین می‌‌شود. بیشتر ارزهای کاغذی مدرن از جمله دلار ایالات متحده، یورو و ارزهای بزرگ دیگر جهان، ارزهای فیات هستند.

کلمه فیات از ریشه لاتین گرفته شده است و می‌‌توان آن را به «باید باشد» یا «بگذار انجام شود» ترجمه کرد.

نکات کلیدی درمورد ارز فیات:

• فیات یک ارز دولتی است که پشتوانه کالایی (مثلا طلا) ندارد.
• ارز فیات کنترل اقتصاد را به دست بانک‌‌های مرکزی دولت‌‌ها می‌‌دهد چون آن‌‌ها هستند که میزان چاپ اسکناس را تعیین و کنترل می‌‌کنند.
• یکی از خطرات ارز فیات این است که کشورها ممکن است میزان زیادی از آن را چاپ کنند که باعث ایجاد ابر تورم (hyperinflation) می‌‌شود.

روش کار ارز فیات

ارز فیات تنها به این دلیل ارزش دارد که دولت ارزش آن را حفظ می‌‌کند یا چون دو طرف معامله بر سر ارزش آن توافق دارند.

از نظر تاریخی، دولت‌‌ها با استفاده از فلزات گران‌‌بهایی مانند طلا و نقره سکه ضرب می‌‌کردند یا پولی کاغذی چاپ می‌‌کردند که قابل معاوضه با مقدار مشخصی کالای فیزیکی بود. پول فیات قابل تبدیل نبوده و نمی‌‌‌‌تواند بازخرید شود.

بیشتر ارزهای کاغذی مدرن ازجمله دلار ایالات متحده پول فیات هستند.

به این دلیل که پول فیات به ذخایر فیزیکی مانند اندوخته طلا یا نقره ملی پیوند نخورده است، ریسک از دست دادن ارزش خود به دلیل تورم یا حتی بی‌‌ارزش شدن درصورت بروز ابر تورم را دارد. اگر مردم باور خود به ارز ملی را از دست بدهند، آن پول دیگر نمی‌‌تواند ارزش خود را حفظ کند. این مورد با ارزی که مثلا دارای پشتوانه طلاست تفاوت دارد. این ارز به دلیل تقاضا برای طلا در صنعت جواهرات و همچنین تولیدکنندگان لوازم الکترونیکی، کامپیوترها و وسایل نقلیه هوایی، از ارزشی ذاتی برخوردار است.

دلار ایالات متحده هم یک ارز فیات و هم پول قانونی رایج (legal tender) است که برای بدهی‌‌های خصوصی و عمومی مورد پذیرش است. پول قانونی رایج اساساً به ارز‌‌ی گفته می‌‌شود که قانونی بودن آن توسط دولت اعلام شود. دولت‌‌های زیادی اقدام به چاپ ارز فیات کرده و سپس با تعیین آن به‌‌عنوان استاندارد پرداخت بدهی، آن را به پول قانونی رایج بدل می‌‌کنند.

در ایالات متحده، در گذشته ارز این کشور دارای پشتوانه طلا (و در برخی موارد نقره) بود. دولت فدرال از زمان تصویب لایحه بانکداری فوق‌‌العاده سال ۱۹۳۳، شهروندان ارز فیات Fiat چیست؟ را از معاوضه ارز با طلای دولتی منع کرد. استاندارد طلا که ارز ایالات متحده را با طلای دولتی مورد پشتیبانی قرار می‌‌داد، در سال ۱۹۷۱ که ایالات متحده ارسال طلا به دولت‌‌های خارجی به ازای ارز ایالات متحده را متوقف کرد، به طور کامل به پایان رسید. از آن زمان گفته می‌‌شود که دلار آمریکا دارای پشتوانه «ایمان و اعتماد کامل» دولت ایالات متحده است، و «پول قانونی برای بدهی‌‌های عمومی و خصوصی» شناخته می‌‌شود اما در خزانه‌‌داری ایالات متحده یا بانک مرکزی، مانند سابق دیگر با پول قابل بازخرید نیست. بدین صورت دلار ایالات متحده حالا دیگر پولی قانونی است که قابلیت معاوضه با طلا، نقره یا کالاهای دیگر را ندارد.

مزایا و معایب ارز فیات

ارز فیات در صورتی که بتواند نقش‌‌هایی را ایفا کند که اقتصاد یک ملت از واحد پولی خود انتظار دارد، نقش‌‌هایی مانند ذخیره ارزش، ایجاد حساب عددی و تسهیل تبادل، به‌‌عنوان یک ارز خوب عمل خواهد کرد. پول فیات سینیورژ یا درآمد حاصل از چاپ و نشر پول بسیار خوبی دارد.

ارزهای فیات در قرن بیستم اهمیت و رواج یافتند و دلیل این رواج و اهمیت تا حد زیادی این بود که دولت‌‌ها و بانک‌‌های مرکزی به دنبال ایمن نگه داشتن اقتصادهای خود از بدترین اثرات رونق و رکود ملی چرخه‌‌های کسب‌‌وکار بودند. از آنجایی که ارز فیات یک منبع کمیاب یا ثابت مانند طلا نیست، بانک‌‌های مرکزی کنترل بسیار بیشتری بر عرضه آن دارند و همین امر به آنان قدرت بیشتری برای مدیریت متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ سود و نوسان قیمت می‌‌دهد. به‌‌عنوان مثال، بانک مرکزی ایالات متحده مسئولیت دوگانه پایین‌‌ نگه داشتن نرخ بیکاری و تورم را دارد.

با این حال، بحران مسکن سال ۲۰۰۷ و بحران‌‌های مالی متعاقب آن، این باور که بانک‌‌های مرکزی می‌‌تواند از رکود جدی اقتصادی توسط تنظیم عرضه پول جلوگیری کنند کمرنگ شد. به‌‌عنوان مثال، یک ارز دارای پشتوانه طلا عموماً با ثبات‌‌تر از ارز فیات است چون عرضه طلا محدود است. فرصت‌‌های بیشتری نیز برای ایجاد حباب با پول فیات (ارز فیات) وجود دارد چرا که عرضه آن نامحدود است.

کشور آفریقایی زیمباوه در اوایل دهه ۲۰۰۰ به یکی از بدترین نمونه های ابر تورم تبدیل شد. بانک مرکزی زیمباوه در پاسخ به مشکلات شدید اقتصادی، شروع به چاپ پول با سرعت بسیار بالا کرد. این امر منجر به ابر تورم شد و نرخ تورم در سال ۲۰۰۸ در بازه ۲۳۰ تا ۵۰۰ میلیارد درصد قرار داشت. قیمت‌‌ها به شدت افزایش یافتند و مصرف‌‌کنندگان برای خرید محصولات مورد نیاز روزمره خود مجبور به حمل جعبه‌‌های بزرگ پول بودند. در اوج بحران، هر ۱ تریلیون دلار زیمباوه حدود ۵۰ سنت ایالات متحده ارزش داشت.

ارز یا پول فیات چیست؟ پولی که ارزش آن را دولت تعیین می‌کند

در اخبار و مقالات اقتصادی یکی از مفاهیم پایه‌ای که همیشه تکرار می‌شود و شاید مفهوم آن برای همه آشنا نباشد، پول فیات یا پول بدون پشتوانه است. مسئله مهم و ابتدایی در درک این مفهوم، تعریف پول و تفاوت آن با ارز است. با درک صحیحی از این اصطلاحات، می‌توان به توضیح مفهوم و کارکرد پول فیات پرداخت؛ این که منظور از آن چیست و چرا بدون پشتوانه است؟ اعتبار این پول از کجا تامین می‌شود؟ آیا بدون پشتوانه بودن آن موجب بی‌اعتباری‌اش نخواهد شد؟

تعریف پول و ارز

همان طور که در ابتدای مقاله اشاره شد، بهتر است همین ابتدا و پیش از آن‌ که بگوییم ارز یا پول فیات چیست، به تفاوت پول و ارز اشاره کنیم. چرا که بسیاری از ما معمولا این دو واژه را به صورت نادرست به جای یک‌دیگر استفاده می‌کنیم.

پول واسطه‌ای برای انجام مبادلات و ذخیره ارزش است و در گذر زمان ارزش خود را حفظ می‌کند. هم‌چنین از پول به عنوان واحد محاسبه نیز یاد می‌شود؛ یعنی می‌توان به کمک آن برای کالاها و خدمات مختلف ارزشی تعریف کرد. پول ارزشی ذاتی دارد و همیشه ارزشمند است. فلزات گران‌بهایی نظیر طلا و نقره که در گذشته به عنوان واسطه مبادلاتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، پول به شمار می‌روند.

در سمت مقابل اسکناس‌ها و سکه‌هایی که نزد خود دارید و در مبادلات روزمره از آن استفاده می‌کنید، ارز هستند. ارز نیز یک واسطه مبادلاتی و مقیاس محاسباتی است. می‌توان گفت ارز همان تکه کاغذ بهاداری است که ارزش آن توسط دولت‌ها مشخص می‌شود. در واقع ارزش ارز به پذیرش قراردادی آن مربوط است. این کاغذ بهادار نوعی از دارایی است که شهروندان یک جامعه بر سر آن و ارزشمندی‌اش توافق دارند. پس ارز یا همان اسکناس فاقد ارزش ذاتی است ولی با استناد به اعتبار دولت‌ از آن به عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش استفاده می‌شود.

می‌توان گفت زمانی که ارز (یک کاغذ که به صورت قراردادی بهادار است) را در بانک ارز فیات Fiat چیست؟ ارز فیات Fiat چیست؟ سپرده‌گذاری می‌کنید، آن را به پول تبدیل کرده‌اید.

در جدول زیر می‌توانید تفاوت‌ها و شباهت‌های دو مفهوم پول و ارز را به صورت مقایسه‌ای مشاهده کنید:

موارد مقایسه	پول	ارز
تعریف پایه	غیرقابل لمس و فاقد بو است	قابل لمس است
شکل	با اعداد نشان داده می‌شود	به صورت اسکناس (کاغذ)، سکه یا پلاستیک است
پشتوانه	متنوع است. مثلا پول موجود در یک حساب بانکی در زمان صدور چک به عنوان پشتوانه در نظر گرفته می‌شود	توسط دولت پشتیبانی می‌شود
مصادیق	حساب بانکی یا چک، حساب آنلاین	سکه و اسکناس
ارزش ذاتی	دارد	ندارد
حالت انتقال	به صورت آنلاین و غیرفیزیکی	به صورت دستی و فیزیکی
قابلیت حمل	دارد	دارد
قابلیت معاوضه	دارد	دارد
تقسیم‌پذیری	دارد	دارد

ارز یا پول فیات چیست؟

ارز فیات، پولی قانونی به شمار می‌رود. ارزش این پول به نهاد صادرکننده آن یعنی دولت مربوط است. یعنی زمانی که می‌گوییم این پول بدون پشتوانه است، منظور این است که به یک کالای فیزیکی هم‌چون طلا یا نقره وابسته نیست و ارزش آن به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد. واژه فیات در زبان لاتین به معنای بگذارید انجام شود ترجمه شده است.

اکثر کشورها در سراسر دنیا از ارز فیات به منظور خرید کالا و خدمات و پرداخت مالیات استفاده می‌کنند. این ارز هم‌چنین گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاران و کسانی که قصد پس‌انداز دارند به شمار می‌رود.

پس از ایجاد سیستم فیات که ارزشی برای پول قانونی ایجاد می‌کرد، جایگزین مناسبی برای استاندارد طلا و سایر سیستم‌هایی پیدا شد که بر مبنای کالا فعالیت می‌کردند. اکنون بیشتر پول‌های کاغذی هم‌چون دلار و یورو در دسته پول فیات یا بدون پشتوانه قرار می‌گیرند.

افزون بر پول بدون پشتوانه، ارز فیات را با اسامی دیگری نیز می‌شناسند. از جمله این نام‌ها می‌توان به پول حکمی، پول دستوری و پول اعتباری هم اشاره کرد.

مفهوم ارزش‌گذاری در اقتصاد برای ایجاد ارز فیات

پول فیات تماماً بر پایه‌ی یک بهای قراردادی است و خود آن به تنهایی ارزشی ندارد. این بهای قراردادی در اقتصاد، به واسطه‌ی سازوکاری به نام ارزش‌گذاری انجام می‌شود. در گذشته‌های دور که مبادلات به کمک طلا، نقره و برنز انجام می‌شد، ارزش‌گذاری سیستمی کاملا مشخص داشت. یعنی ارزش دارایی‌ها به ارزش ذاتی همین فلزات گران‌بها مربوط بود. با کمیاب‌ شدن طلا، ارزش آن نیز به مراتب افزایش پیدا کرد. همین مسئله موجب ایجاد نخستین انقلاب در اقتصاد شد. پس ارز فیات Fiat چیست؟ از آن بود که استفاده از کاغذهایی با عنوان اسکناس و به نمایندگی از طلا و نقره رواج پیدا کرد.

با پیدایش این سیستم، اسکناس به منزله یک سند قرضی تلقی می‌شد. یعنی به کمک آن می‌شد دریافت که یک نفر چه میزان طلا به شخصی دیگر بدهکار است. با افزایش ارزش طلا و به منظور سهولت معاملات و پایین‌ نگه داشتن تورم، اسکناس‌ها رفته‌رفته کوچک‌تر شدند.

مزیت چنین شیوه ارزش‌گذاری آن است که قیمت‌ها می‌توانند ثابت بمانند. زیرا طلا نوسان کمی دارد و اگر مبنای ارزش‌گذاری در سیستمی دیگر باشد، آن سیستم نیز به تبعیت از همین مسئله نوسان کمی را تجربه می‌کند.

از آن جا که که ارز فیات یک پول بدون پشتوانه فیزیکی است، به دلیل تورم با خطر کاهش ارزش روبرو می‌شود. حتی در شرایطی که ابرتورم در جامعه وجود دارد، ممکن است ارزشش را به صورت کامل از دست بدهد.

بررسی تاریخچه ارز فیات

اگر بخواهیم به زادگاه اولیه پول فیات اشاره کنیم باید از استان سیچوان در کشور چین شروع کنیم. این استان نخستین بار در قرن یازدهم میلادی صدور پول کاغذی را در دستور کار قرار داد. در ابتدا پول کاغذی را می‌شد به ابریشم،‌ طلا یا نقره تبدیل کرد ولی پس از این‌ که در قرن سیزدهم قوبلای خان به قدرت رسید، سیستم ارز فیات ایجاد شد. مورخان می‌گویند این سیستم پولی نقشی پررنگ و اساسی در سقوط امپراتوری مغول به عهده داشت. به باور این افراد، ارز فیات Fiat چیست؟ هزینه‌های بیش‌ از اندازه و ابرتورم، مسائلی بودند که تیشه به ریشه امپراتوری مغول زدند.

در قرن ۱۷ میلادی در اروپا هم سر و کله این پول در کشورهای اسپانیا، سوئد و هلند پیدا شد. البته در کشور سوئد این سیستم با شکست مواجه شد و دولت به ناچار آن را کنار گذاشت. در طی دو قرن آینده، فرانسه نو در کشور کانادا و مستعمرات آمریکا و پس از آن دولت فدرال ایالات متحده به استفاده از ارز فیات روی آوردند. در آمریکا و طی سال ۱۹۳۳، دولت دیگر اجازه تبدیل پول کاغذی به طلا را صادر نکرد.

سرانجام در سال ۱۹۷۲ و در زمان ریاست جمهوری نیکسون، کشور آمریکا با استفاده از سیستم ارز فیات، استاندارد طلا را به صورت کامل کنار گذاشت. کشورهای مختلف نیز به تبعیت از آمریکا به استفاده از ارز فیات روی آوردند. از آن تاریخ تا به حال، پول آمریکا بدون پشتوانه است و پشتوانه آن اعتبار دولت و اعتماد مردم به آن است.

از آن‌ جا که ارزش پول فیات یا بدون پشتوانه به دولت صادرکننده آن محدود است، چنانچه این دولت از بین برود، پولش هم بی‌ارزش می‌شود. این اتفاق در کشور عراق پس از حمله نیروهای بین‌المللی رخ داد و پول این کشور با سقوط بسیار شدیدی مواجه شد.

بیشتر بخوانید

ویژگی‌های پول فیات چیست؟

برای پول بدون پشتوانه می‌توان چند ویژگی عمده را نام برد که به شرح زیر هستند:

• دولت این ارز را صادر و آن را قانونی می‌کند.
• ارزش مشخصی دارد.
• نمی‌توان آن را به کالای مشخص دیگری تبدیل کرد.
• فاقد ارزش ذاتی است و تنها به دلیل دستور دولت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ساز و کار ارز فیات

ارزش ارز فیات می‌تواند به دو عامل بستگی داشته باشد. یا دولتی که آن را صادر می‌کند در حفظ ارزش آن می‌کوشد یا طرفین یک تراکنش بر سر ارزش آن با هم توافق می‌کنند. اگر به تاریخچه پول نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که در طول تاریخ دولت‌های مختلف با کمک فلزات گران‌بهایی نظیر طلا و نقره به ساخت سکه روی می‌آوردند. یا پولی را چاپ می‌کردند که می‌شد آن را به یک کالای ارزشمند تبدیل کرد. اما ویژگی ارز فیات غیرقابل تبدیل بودن آن است.

دلار آمریکا پول فیات است. هم‌چنین پولی قانونی است که به کمک آن می‌توان بدهی‌های عمومی و خصوصی را پرداخت کرد. در بسیاری از مواقع دولت‌ها ابتدا اقدام به صدور پول فیات می‌کنند و پس از آن پول صادرشده را به استانداردی برای پرداخت بدهی تبدیل می‌کنند. این مسئله موجب می‌شود فیات به عنوان پول قانونی در نظر گرفته شود.

در گذشته نوشته روی دلار آمریکا به این صورت بود:

دلار پولی قانونی است که تمام بدهی‌های عمومی و خصوصی دولت با آن پرداخت می‌شود. اما در خزانه‌داری ایالات متحده یا شعب بانک فدرال رزرو، نمی‌توان آن را به پول مشروع تبدیل کرد.

مزایا و معایب پول فیات چیست؟

پول بدون پشتوانه همان ‌طور که مزایای زیادی دارد، با معایبی نیز همراه است. طرفداران و منتقدان این ارز در دفاع از عقاید خود به مسائلی اشاره می‌کنند که‌ هر یک از منظری می‌تواند صحیح باشد.

• درآمد حاصل از چاپ و انتشار ارز فیات بسیار عالی است و این مسئله یکی از ویژگی‌های مثبت این ارز به شمار می‌رود.
• در ارز فیات خبری از محدودیت سیستم ارزی کالامحور نیست زیرا کمیابی کالای فیزیکی نظیر طلا اثری روی صدور ارز فیات ندارد.
• پول‌های کالامحور در مقایسه با ارز فیات هزینه‌های تولید بیشتری می‌طلبند.
• ارز فیات به سبب امکاناتی که در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار می‌دهد، در مواجهه با شرایط نامطلوب و بحران‌های اقتصادی عملکرد بهتر و منعطف‌تری از خود نشان می‌دهد.
• ارز فیات در کشورهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این منظر به لحاظ بین‌المللی مناسب است.
• ارزی که پشتوانه طلا دارد، نیازمند ذخایر فیزیکی است. در نظر بگیرید که نگهداری، حفاظت و نظارت بر این ذخایر تا چه میزان هزینه‌بر است. این در حالی است که ارز فیات به چنین ذخایری نیاز ندارد و این مسئله به لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است.
• درست است که دولت‌ها به سبب آن ‌که پول فیات فاقد ارزش ذاتی است، می‌توانند بدون هیچ محدودیت و یا پیش‌نیازی آن را تولید کنند؛ اما این مسئله موجب تورم و فروپاشی اقتصاد کشور خواهد شد. این مسئله بارها در تاریخ مشاهده شده است و به عنوان بزرگ‌ترین عیب ارز فیات از آن یاد می‌شود.

تفاوت ارز فیات با استاندارد طلا چیست؟

در استاندارد طلا امکان تبدیل اسکناس‌های کاغذی به طلا وجود دارد. در سیستمی بر پایه این استاندارد، مقدار مشخصی از طلا به عنوان پشتوانه پول‌های کاغذی توسط دولت نگهداری می‌شود. در یک سیستم ارزی کالامحور، دولت در شرایطی قادر به تزریق ارز جدید به چرخه اقتصاد خواهد بود که ذخایر طلای آن به اندازه کافی باشد. این سیستم موجب می‌شود که توانایی تولید پول و افزایش ارزش آن از جانب دولت با محدودیت‌هایی مواجه شود.

اما در سیستم پول فیات یا بدون پشتوانه امکان تبدیل وجود ندارد. مسئولین در چنین سیستمی می‌توانند به شکلی مستقیم در تعیین ارزش پول اثرگذار باشند و تغییرات قیمت آن را به شرایط اقتصادی مرتبط کنند. به این ترتیب دایره اختیارات دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در هر کشور افزایش پیدا خواهد کرد و مسئولین با استفاده از ابزارهای مختلف واکنش‌های مناسبی در شرایط بحرانی انجام خواهند داد. اگر بخواهیم به نمونه‌ای از این ابزار اشاره کنیم، باید از بانک‌داری ذخیره کسری (Fractional Reserve Banking) و تسهیل کمّی (Quantitative Easing) نام ببریم.

در سیستم‌های پول بدون پشتوانه، امکان شکل‌گیری حباب وجود دارد که این مسئله به دلیل محدودیت در عرضه اتفاق می‌افتد. در طرف مقابل، سیستم‌هایی با پشتوانه طلا به دلیل عرضه محدود طلا، از ثبات بیشتری برخوردار هستند. افرادی که با استاندارد طلا موافق‌اند، معتقدند پشتوانه فیزیکی و ارزش‌مند یک سیستم ارزی کالامحور عاملی است که موجب ثبات بیشتر آن می‌شود. طرفداران ارز فیات نیز در پاسخ بیان می‌کنند که قیمت طلا هم دچار نوسان بوده و ثباتی در آن مشاهده نمی‌شود. پس این نقد وارد نیست؛‌ چرا که نوسان و افزایش و کاهش ارزش هم در ارزهای کالامحور و هم در ارزهای فیات دیده می‌شود. در عوض در سیستم ارز فیات، زمانی که شرایط خطرناک و بحرانی است دولت می‌تواند با آزادی و اختیار عمل بیشتری اقدامات لازم را انجام دهد.

بیشتر بخوانید

تفاوت پول فیات با رمزارز چیست؟

اگر بخواهیم به تنها شباهت و ارتباط بین پول فیات و بیت کوین اشاره کنیم، باید بگوییم هر دو ارز مذکور بدون پشتوانه هستند و این مسئله نقطه اشتراک میان این دو ارز است. اما تفاوت آن‌ها چیست؟

• برخلاف ارز فیات، ارز دیجیتال از طرف بانک‌ها و دولت‌ها پشتیبانی نمی‌شود. رمزارز به دلیل ماهیت غیرمتمرکز آن، نمی‌تواند مانند ارز فیات به صورت مستقیم توسط دولت‌ها و بانک مرکزی کنترل شود.
• نحوه تولید این دو ارز با هم تفاوت دارد. تولید اکثر رمزارزها مانند بیت کوین محدود بوده و مقدار مشخصی از آن‌ها به وجود می‌آید، اما ارزهای فیات بدون محدودیت و از طریق چاپ اسکناس تولید می‌شوند و به عبارتی نقطه‌ی اتمام ندارند.
• برای رمزارزها معادل و همتای فیزیکی تعریف نشده است و حد و مرزی ندارند. به همین دلیل در مقایسه با پول فیات در تراکنش‌های بین‌المللی با محدودیت‌های کمتری مواجه‌اند.
• تراکنش‌های ارز دیجیتال برگشت‌ناپذیر هستند ولی در ارز فیات چنین نیست.
• ویژگی غیرمتمرکز بودن رمزازها باعث می‌شود که دنبال کردن و پیگیری امور مالی مرتبط با آن‌ها در مقایسه با ارز فیات امری دشوارتر و حتی در شرایطی غیرممکن باشد.

اکنون بازار ارز دیجیتال از بازارهای سنتی کوچک‌تر است و نوسان بیشتری دارد. احتمالا به دلیل همین نوسان زیاد است که رمزارزها تا کنون در بخش‌های اصلی اقتصاد پذیرفته نشده‌اند. هر چند احتمال می‌رود که با ادامه رشد این بازار و فعالیت افراد زیادی در این بستر، این نوسان به مرور کاهش پیدا کند.

جمع‌بندی

پول بدون پشتوانه یا ارز فیات به پولی گفته می‌شود که دولت آن را صادر می‌کند و همین مسئله موجب ارزش‌مندی آن می‌شود؛ یعنی به جای دارایی‌های ارزشمندی مثل طلا، عرضه و تقاضای مردم یک جامعه پشتوانه این پول است و ارزش آن را تعیین می‌کند. در کشورهایی که سیستم اقتصادی قدرت‌مندی دارند و ارز آن‌ها در تمام دنیا مطرح است، این شیوه‌ ارزش‌گذاری موجب نوسان کمتری خواهد شد اما در سمت مقابل، در کشورهای بحران‌زده چنین شرایطی حکم‌فرما نیست و اثرات منفی این سیستم پولی، فلج‌کننده خواهد بود.