تعریف قرارداد آتی

نشست بحوث فقهی با موضوع «بررسی فقهی قراردادهای آتی در بورس»

جلسه دهم بحوث فقهی با موضوع «بررسی فقهی قرادادهای آتی در بورس» با حضور حجت الاسلام دکتر احمدرضا صفا و جمعی از طلاب سطوح عالی حوزه و دانش‌پژوهان مؤسسه در حوزه علمیه امام کاظم علیه اسلام برگزار شد. در این جلسه ضمن موضوع شناسی قراردادهای آتی به تبیین دیدگاه های فقهی و چالشهای فقهی و عملیاتی این ابزار مشتقه پرداخته شد.

معاون مؤسسه طیبات ضمن تبریک ایام الله فجر به بیان جایگاه قراردادهای آتی پرداختند. از نظر ایشان ابزارهای مالی را سندهای رسمی و قانونی در بازار مالی معرفی کردند که دارای اقسام زیر هستند:

1. ابزارهای سرمایه ای (مالکیتی) مانند سهام
2. ابزارهای استقراضی (بدهی)مانند اوراق قرضه
3. ابزارهای مشتقه مانند آتی
4. ابزارهای ترکیبی مانند اوراق قرضه قابل تبدیل
5. ابزارهای مالی اسلامی(صکوک) مانند اوراق اجاره.

قراردادهای آتی از جمله ابزارهای مشتقه هستند.

ابزارهای مشتقه، ابزارهایی که ارزش آنها از ارزش داراییهای دیگر، اوراق بهادار، نرخ بهره، کالاهای اساسی و شاخص سهام و اوراق بهادار مشتق شده است. این ابزار عموما توسط سه گروه، پوشش دهندگان ریسک، بورس بازارن(کسانی که با خرید و فروش این ابزار تنها به دنبال کسب منفعتند) و آربیتراژگران(کسانی که از تفاوت قیمت بازارهای مختلف بهره می برند) استفاده می گردد.

تقسیم و تعریف آتی ها

آتی ها به دو دسته عمده بیمان آتی( Forward ) و قرارداد آتی( Futures ) تقسیم می گردد. به موجب پیمان آتی، فروشنده توافق می کند مقدار معینی کالا یا اوراق بهادار را با قیمت توافق شده به خریدار بفروشد و زمان تحویل مورد معامله زمان مشخصی در آینده است. چالشهای این پیمان عبارت است:

پیمانی فرابورسی است و حتی می توان موارد قیمت در زمان قرارداد یا در زمان تحویل تعیین نمود.
اندازه و حجم قرارداد طبق شرایط دلخواه خریدار و فروشنده تعیین می شوند.
به دلیل عدم معامله در بورس و عدم اعلام قیمت در حضور عموم معامله گران یا تعیین قیمت در زمان تحویل از شفافیت قیمتی برخوردار نیست.
در پیمان آتی بحثی از تعیین موقعیت معاملاتی روزانه افراد و به روز رساندن حساب مشتری بعمل نمی آید.
در صورت نزاع میان خریدار و فروشنده، جایگزینی برای حل مشکل(مثلا اتاق پایاپای بورس) وجود ندارد.

از این رو ریسک پیمان آتی بالا بوده و استاندار لازم برای بورس را ندارد. بنابراین قرارداد آتی به صورت استاندارد در بورس طراحی گردید.

بنا به دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در شرکت بورس کالای ایران:

“قرارداد آتی” «قر اردادی است که فروشنده براساس آن متعهد می شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند، بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند. »

تحلیل فقهی قرارداد آتی

بنابراین قرارداد آتی، قراردادی است قانونی و الزام آور که طرفین تعهد می کنند معامله ای را در تاریخ معینی با ویژگیهای مشخص و با قیمت معین انجام دهند”؛ به نظر می رسد این نوع قرارداد میتواند به سه شیوه منطبق گردد:

1. بیع یا خرید و فروش واقعی، البته پرداخت ثمن و مثمن به آینده موکول گردیده است.
2. تعهد به بیع یعنی خریدار و فروشنده متعهد می گردند در آینده با هم خرید و فروشی با شرایط و ضوابط مشخصی انجام دهند.
3. عقد شرط یا تعهد: یعنی دو طرف تعهد را مورد معامله قرار می دهند نه اینکه بیع واقعی کرده یا متعهد به بیع شوند. (همانند عقد بیمه که شرکت بیمه جبران خسارتی که محتمل الوقوع بوده را معامله می کند.)

بررسی فقهی چالش های قرارداد آتی

این استاد حوزه و دانشگاه در ادامه به اشکالات فقهی وارد بر قرارداد آتی چون قمار، غرر، اکل مال به باطل، احتکار، عدم قصد معامله واقعی پرداخت.

قرارداد آتی(Futures Contract) چیست؟

در اقتصاد، قرارداد آتی(Futures contract) به صورت یک توافق قانونی برای خرید و یا فروش هر چیزی در یک قیمت از پیش تعیین شده و در یک زمان مشخص(در آینده) تعریف می‌شود. دارایی مورد معامله معمولا به صورت کالا و یا یک ابزار مالی است. بنابراین قیمتی که طرفین معامله برای خرید و فروش دارایی بر روی آن توافق می‌کنند به عنوان «قیمت آینده(Forward Price)» شناخته می‌شود. زمانی که در آینده برای تحویل دارایی تعیین شده است نیز به عنوان «زمان تحویل» شناخته می‌شود.

اولین قرارداد آتی برای محصولات کشاورزی منعقد شده است، سپس قرارداد‌های آتی در زمینه‌ی منابع طبیعی همانند نفت نیز مورد مذاکره قرار گرفت. اولین بازار‌ قرارداد‌های آتی در قرن هفدهم معرفی گردید و در دهه‌های اخیر قرارداد آتی ارز، نرخ بهره و شاخص بازار بورس نقش مهمی در بازار قرارداد‌های آتی ایفا می‌کنند.

قرارداد آتی بیت کوین

هدف اصلی استفاده از این نوع قرارداد حذف ریسک تغییر قیمت یا نرخ مبادله در آینده است، زیرا بر روی قیمت یا نرخ ثابت در مبادلات آینده توافق می‌شود. در زمانی که یکی از طرفین معامله انتظار داشته باشد در آینده مبلغی را به عنوان ارز خارجی دریافت کند، این ویژگی تعریف قرارداد آتی می‌تواند وی را در برابر تغییرات نامطلوب در دوره‌ی زمانی پیش از دریافت وجه، محافظت کند.

با این وجود قرارداد‌های آتی می‌تواند فرصتی را برای سود‌آوری معامله گران ایجاد کند. در این حالت معامله‌گران با پیش‌بینی جهت تغییر قیمت دارایی در آینده و انتخاب نوع قرارداد(خرید و یا فروش) سود کسب می‌کنند.

قرارداد‌های آتی در بازار‌های معاملات آتی منعقد می‌شود که به عنوان یک بازار برای خریداران و فروشندگان قرارداد‌های آتی فعالیت می‌کند. خریدار قرارداد به عنوان مالک موقعیت بلند مدت(Long Position Holder) و فروشنده به عنوان مالک موقعیت کوتاه مدت(Short Position Holder) شناخته می‌شود.

پس از تولد بیت‌ کوین و گسترش حوزه‌ی رمزارزی ایده‌ی معرفی قرارداد‌های آتی برای بیت کوین و دیگر رمزارزها مطرح گشت. CME Group درسال ۲۰۱۷ معاملات قرارداد آتی بیت کوین که توسط ارز فیات تسویه می‌شوند را راه‌اندازی کرد. پلتفرم معاملات قرارداد‌های آتی Bakkt نیز در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۹ توسط بورس مادر نیویورک راه‌اندازی شد. این پلتفرم معاملات قرارداد‌های آتی بیت کوین را که توسط خود دارایی تسویه می‌شوند پیشنهاد می‌کند.

مقدمه

گسترش روزافزون و پیچیده روابط تجاری میان اشخاص و دولت‌ها در عرضه داخلی و بین‌المللی و حرکت رو به توسعة بازارهای مالی نوین جهان و به تبع آن نیاز و بایدهای نظام اقتصادی هر کشور برای تأمین عادلانه و تسهیل این روابط تجاری، هدایت و تجیمع سرمایه‌های متفرق و اندک و نیز امکان سرمایه‌گذاری در طرح بزرگ به صورت بلندمدت، کنترل حجم پول و نقدینگی، شفافیت و سرعت داد و ستد و به دنبال آن رشد سریع بازارهای سرمایه، طی دهه‌ های اخیر، بازارهای بورس را امروزه به نبض اقتصادی اغلب کشورها مبدل ساخته است. به نحوی که اکنون کمتر اقتصادی را می‌توان یافت که فاقد بورس باشد. از طرفی،سرمایه‌گذاران نیز در امر سرمایه‌گذاری بدنبال بازاری می‌گردند که سرمایه‌های خود را با حداقل ریسک و یا کاهش و انتقال آن مواجه سازد، تا بتوانند به حد قابل قبولی از سوددهی، دست یابند. بنابراین امروزه در بازارهای بورس از ابزارهای مالی گوناگونی، بخصوص قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی استفاده می‌شود که ریسک را کاهش می‌دهد و آن را مدیریت می‌کند و به تجهیز هرچه بیشتر این بازارها کمک می‌کند. بدین ترتیب، شناخت دقیق این ابزارهای مالی و تببین ماهیت و مبانی آن‌ ها برای اقتصاد هر کشور ضروری است، تا بتوان به میزان قابل قبولی از رشد اقتصادی، حجم بالای معاملات جذب سرمایه‌های بیشتر و اطمینان، تأمین و کاهش خطر و مدیریت آن دست یافت.

الف_ بیان مسئله

قرارداد اختیار معامله، قراردادی است دو طرفه میان خریدار و فروشنده است به گونه‌ای که براساس آن، به خریدار این حق داده می‌شود که بدون هیچ التزام و تعهدی، مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را (مالی مشخص را) با قیمت توافقی در یک سررسید معین یا در طول آن بخرد یا بفروشد، خریدار نیز در اِزای این اختیار، مبلغی را تحت عنوان قیمت اختیار به طرف دیگر می‌پردازد، به عبارت دیگر، قرارداد به نحوی است که خریدار از فروشنده اختیار معامله؛ حق خرید یا فروش یک دارایی (مالی مشخص) را به یک قیمت معین خریداری می‌کند. یکی از کاربردهای قرارداد اختیار معامله در اوراق بهادار است. مطابق این نوع قرارداد به دارندة آن حق خرید یا فروش یک دارایی خاص را با قیمت معین و در یک تاریخ معین یا قبل از آن اعطا می‌شود.

در قرارداد آتی، طرفین این قرارداد یعنی خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند در تاریخ معین در آینده کالای مشخص با قیمت معین معامله کنند یا اینکه در زمان حاضر معامله منعقد می‌شود اما نقل و انتقال ثمن و مثمن در تاریخ معین در آینده موکول می‌گردد. در این گونه بازارها، معامله گران حرفه‌ای با بهره‌گیری از قابلیت‌های منحصر به فرد این ابزارها به کنترل بسیار قوی و منعطفی بر روی سرمایه‌گذاری خود دست یافته‌اند.

ضرورت به‌ کارگیری قرارداد اختیار معامله و نیز قرارداد آتی در حقوق داخلی از آنجا ناشی می‌شود که امروزه در بازارهای معتبر سرمایه در دنیا، ابزارهای مدیریت ریسک به خصوص قرارداد آتی و اختیار معامله از اهمیت به‌سزایی برخوردار هستند و به طور گسترده مورده استفاده قرار می‌گیرند.

آگاهی از این گونه قراردادها و به کارگیری آن‌ ها در بازار سرمایة ایران به بازیگران این بازار امکان کنترل بهتر بر سرمایه‌گذاری خود، کاهش ریسک اطمینان و به دنبال آن آرامش خاطر بالاتر فعالیت در این بازار را به دنبال خواهد داشت و از طرفی وضعیت کنونی اقتصاد ایران و به کارگیری راهبردهای مربوطه به ویژه در بخش بازرگانی درآمد ارزی قابل توجه را برای فعالیت‌های مختلف بخش ایران به وجود می‌آورد.

با توجه به اینکه این ابزارها به دلایل مختلف از جمله ابهامات فقهی و حقوقی در بازار ایران به صورت جدی به کار گرفته نشده‌اند و قانون مدنی نیز نسبت به این قراردادها یا عناوین و الگوهای مشابه، حکم صریحی نداشته و ساکت است، همواره چگونگی وضعیت فقهی و حقوقی قرارداد اختیار معامله به عنوان یکی از معاملاتی که در بازار بورس منقعد می‌شود، نقطة مجهولی را ذر اذهان ایجاد می کند.

لذا جهت روشن شدن این وضعیت از یک سو و مقایسة آن با قرارداد آتی و تطابق و تعامل سیستم‌های حقوقی با مفاهیم نوپیدا و به تبع آن دانش حقوق که رسالت قانونمند کردن فعالیت‌های فردی و گروهی را در جامعه به عهده دارد از سوی دیگر، انتخاب قرارداد اختیار معامله و مقایسة آن با قرارداد آتی به عنوان موضوع تحقیق و پرداختن به آن محسوس بوده است، و از آنجا که این اعمال حقوقی باید براساس اصول و موازین فقهی و حقوقی انجام گیرد، همواره ماهیت این قراردادها از یک سو و شرایط تشکیل و آثار آن از سوی دیگر مودر سؤال بوده است، لذا شناخت دقیق و تبیین ماهیت فقهی و حقوقی این اوراق در قالب قرارداد اختیار معامله ضروری به نظر می‌رسد و تحقیق حاضر قرارداد اختیار معامله را که امروزه مورد نیاز بازار سرمایه در ایران است و جنبة کاربردی دارد، یکی از ابزارهای مالی مشتقه محسوب می‌شود، تجزیه و تحلیل می کند.

ب ـ اهداف تحقیق

هدف از این تحقیق، تعریف و شناسایی قرارداد اختیار معامله، بررسی ماهیت فقهی و حقوقی این قرارداد و اثبات ضرورت وجود قرارداد اختیار معامله در بازار بورس ایران و مقایسة آن با قرارداد آتی به منظور پاسخگویی به نیازهای امروز جامعه می‌باشد. انتظار می‌رود با نتایج حاضر در این تحقیق، ابهامات و اشکالات فقهی و حقوقی موجود در زمینة بررسی فقهی و حقوقی قرارداد اختیار معامله و مقایسه آن با قرارداد آتی روشن و راه ‌حل ‌های لازم ارائه و پیشنهادات در جهت رفع خلاء‌های قانونی ارائه گردد.

ج ـ سابقه و ضرورت تحقیق

در کشورمان با توجه به اینکه بازارهای بورس در ایران از ریسک بالایی، برخوردارند. برای جذب سرمایه‌های بیشتر به این بازار باید در مدیریت و محدود کردن آن و ایجاد ثبات و اطمینان برای دارندگان سهام و سرمایه‌گذاران در بازار بورس با بهره گرفتن از ابزارهای مالی نوین، به ویژه قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله که ابزارهای بسیار کارآمد در این زمینه محسوب می‌گردند و امروزه در اکثر بورس‌های بزرگ دنیا به کار گرفته می‌شوند، پرداخت. بنابراین، از آنجایی که این ابزارهای مالی در قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، تعریف و ماهیت آن‌ ها تبین نشده است، توجه به این قراردادها برای رونق بازار بورس و پویایی اقتصاد کشور و شناخت دقیق وتعین ماهیت این‌گونه قراردادها براساس فقه و حقوق ایران، اهمیت و ضرورت دارد.

د ـ سؤالات تحقیق

• ماهیت قرارداد اختیار معامله چیست و تفاوت و تشابه آن با قرارداد آتی در کدام است؟
• شروط قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی چیست و تفاوت و تشابه آن دو در کدام است؟
• مبانی و ادلة مشروعیت قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی چیست؟
• آثار قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی چیست ؟
• انحلال قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی چگونه پدید می‌آید؟

ه ـ روش تحقیق

الف) نوع روش تحقیق: روش توصیفی – تحلیلی را در دستور کار قرار داده است.

ب) روش گردآوری اطلاعات: از روش کتابخانه‌ای و اینترنتی

ج) روش تجزیه و تحلیل اطلاعات: روش تجزیه و تحلیل این مجموعه از نوع کیفی و با توجه به بررسی اسناد و مدارک (کتاب، اینترنت، روزنامه و….) می‌باشد.

و ـ قلمرو تحقیق

در تحقیق حاضر، که بررسی ماهیت، وضعیت و ویژگی‌های قرارداد اختیار معامله و مقایسه آن با قرارداد آتی پرداخته است، ضمن تبیین قرارداد مزبور، ابعاد حقوقی به اقتضای مباحث و به صورت مجزا مورد تجزیه و تحلیل واقع شده است. بنابراین، تحقیق حاضر از آنجا که هدف آن، امکان تصحیح قرارداد اختیار معامله از منظر فقه امامیه و حقوق داخلی است، صرفاً در مواردی که ایجاب کرده است، از منابع خارجی استفاده شده است. از این‌رو پس از شناخت قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی، در فصل اول تحقیق، بخش مهمی از تحقیق مبتنی بر مبانی فقهی و حقوق داخلی است. بنابراین، تحقیق حاضر، در سه فصل به شرح ذیل ارائه می‌گردد:

فصل اول: از آنجا که قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی، قراردادهای نوظهوری هستند و جامعه حقوقی ایران، هنوز شناخت دقیقی با این دو قرارداد خصوصاً قرارداد اختیار معامله ندارد، فصل اول تحقیق به ابعاد مختلف قراردادهای مزبور بخصوص قرارداد اختیار معامله پرداخت است. بنابراین فصل اول شامل کلیات و معرفی، تعریف قرارداد، اختیار معامله و مفاهیم اساسی آن و معرفی اجمالی از ابزارهای مشتقِۀ مالی است. همچنین شناخت انواع قراداد اختیار معامله، معامله گران اختیار و مزایای آن نیز از موضوعات این فصل است.

فصل دوم: در فصل دوم به ماهیت فقهی و حقوقی قرارداد اختیار معامله مقایسه آن با قرارداد آتی پرداخته‌ایم که باید بررسی کرد که آیا قرارداد اختیار معامله را از نظر ماهیت می‌توان با یکی از عقود معین در قانون مدنی منطبق نمود یا اینکه آن را باید به عنوان یک عقد غیر معین و مستقل قلمداد کرد. بدین تریب فصل دوم شامل مطالبی، در خصوص بررسی ماهیت قرارداد اختیار معامله و قرارداد آتی، انطابق آن با عقود معین یا غیرمعین و مستقل در حقوق ایران است. در این فصل به تفصیل در خصوص عقد بودن این دو قرارداد مزبور، اوصاف، الگوهای قابل انطباق مخصوص قرارداد اختیار معامله و قراداد آتی و در نهایت نیز مبانی اعتبار قراردادهای مزبور، ارائه گردیده است.

فصل سوم: برای صحت هر معامله وجود شرایطی، مطابق ماده 190 قانون مدنی ضروری است. بنابراین باید بررسی کرد که قرارداد اختیار معامله و قراداد آتی دارای شرایط اساسی صحت معامله هست یا خیر، بنابراین در این فصل به نحوه انعقاد قراردادهای مزبور، ارکان این دو قرارداد، بررسی موضوعاتی نظیر قصد و رضای طرفین، اهلیت طرفین، معین بودن قرارداد و مشروعیت جهت معامله آن‌ ها از مباحث این فصل است. همچنین، بررسی آثار ضمانت اجراء و انحلال قراردد اختیار معامله، از دیگر موضوعات این فصل است.

تعریف قرارداد آتی

مشاوره رایگان

برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.

• 02191004770
• [email protected]
• تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15

خانه / سرمایه گذاری و بورس / قرارداد چیست؟ انواع قرارداد در بورس کدامند؟

قرارداد چیست؟ انواع قرارداد در بورس کدامند؟

در این مقاله به تعریف قرارداد و انواع قرارداد در بورس و مشخصات قرارداد و همچنین انواع روش های تخصیص در تسویه قرارداد می پردازیم.

بطور خلاصه می توان گفت که جهت انجام معاملات، تعهدات و قوانینی تحت عنوان مواردی چون شروط خرید و فروش مبلغ قابل معامله و … وضع شده که به آن قرارداد معامله می گویند.

زمانی که این قراردادها وضع شد دو طرف معامله لازم است که به آن عمل کنند و چون این قرارداد به امضای طرفین رسیده هیچ یک نمی توانند منکر موارد ذکر شده در این قرارداد شوند.

قرارداد چیست؟

طبق ماده ۱۸۳ قانون مدنی یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد به امری نمایند و مورد قبول آن­ها قرار گیرد بر اثر عقد میان دو طرف، یک رابطه جدید حقوقی برقرار می ­شود و طرفین با توجه به موضوع قرارداد نسبت به یکدیگر باید تعهداتی را انجام دهند.

توافق قرارداد جز اصلی ترین مباحث قرارداد است. به طور مثال در خرید ملک یا وسیله نقلیه دو نفر توافق می کنند که فروشنده ملک یا وسیله نقلیه خود را به به خریدار بدهد و در قبال آن فروشنده از خریدار پولی را دریافت کند.

قصد دو طرف معامله بر نقل و انتقال مال یا انجام کاری برای وقوع یک قرارداد کافی است و وقتی که دو طرف با اراده شخصی بر موضوعی توافق کنند و قراردادی را بین خودشان بنویسند، ملزم به رعایت آن می­ شوند و اما نکته در این است که قانون­ گذار به لحاظ اجتماعی شرایطی را به موارد فوق افزوده است که در بعضی مواقع بدون توجه به آن شرایط و تشریفات ، قرارداد مورد قبول نیست.

بررسی مشخصات یک قرارداد معامله در بورس

تا این بخش از مقاله تا حدی با معنا و مفهوم قرار داد آشما شدید اکنون در ادامه به بررسی مشخصات یک قرارداد معامله در بورس می پردازیم.

۱.سهم پایه: یکی از سهام پذیرفته شده در بورس تهران است.

۲.نماد معاملاتی: نماد قرارداد اختیار معامله سهام در بورس تهران به صورت زیر تعریف می شود:

(حرف ض+ حداکثر ۴ حرف اول نماد سهم پایه در بازار نقد + عددی سه رقمی به عنوان شمارنده)

به عنوان مثال نماد قرارداد اختیار معامله شرکت ایران خودرو به صورت : ض + خود+۰۰۱ تعریف می شود.

۳. ماه قرارداد: یکی از ماه های شمسی است که زمان سررسید قرارداد اختیار معامله آن در آن قرار دارد.

۴.قیمت اعمال: قیمت توافقی خریدار و فروشنده در قرارداد اختیار معامله برای خرید یا فروش سهم پایه است.

۵. نحوه درج قرارداد اختیار معامله: قراردادهای اختیار معامله اولین روز معاملاتی یک زیر گروه هم ماه، نحوه تعیین قیمت ای اعمال بر اساس فاصله قیمت اعمال و شرایط درج قراردادهای اختیار معامله جدید است که در مشخصات قرارداد اعلام می شود.

۶. سبک اعمال و زمان بندی فرایند اعمال: یکی از روش های مختلف اعمال است که تعیین کننده مواعد زمانی مجاز اعمال است و می تواند بصورت امریکایی یا اروپایی تعریف شود.

۷. فاصله قیمت اعمال: فاصله بین قیمت اعمال نهادهای معاملاتی یک زیر گروه هم ماه است که در مشخصات قرارداد تعیین می شود

۸. وجه تضمین: وجه تضمین، وجهی است که برای جلوگیری از امتناع از انجام تعهدات قرارداد، در قالب شرط ضمن عقد، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود.

۹. وجه تضمین اضافی : میزان افزایش در وجه تضمین لازم با هدف پوشش ریسک ناشی از تغییرات قیمت است که متناسب با موقعیت های باز و بر اساس ضوابط تضمین تعیین می شود.

۱۰. وجه تضمین اولیه: وجه تضمینی اولیه که برای تضمین ایفای تعهدات در زمان اتخاذ موقعیت باز فروش، متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید وفروش) و براساس ضوابط وجه تضمین، از دارنده موقعیت باز فروش دریافت می شود.

۱۱. وجه تضمین جبرانی: وجه تضمینی که پس از دریافت اخطاریه افزایش وجه تضمین، باید نزد اتاق پایاپای تودیع شود.

۱۲. وجه تضمین لازم: وجه تضمینی است که به طور روزانه متناسب با موقعیت های باز ( اعم از خرید و فروش) و بر اساس ضوابط وجه تضمین، تعیین می شود. اگر وجه تضمین پرداخت از حداقل وجه تضمین کمتر باشد، باید تا وجه تضمین لازم افزایش یابد.

۱۳. کارمزد معامله: کارمزدی که در قبال انجام معامله قرارداد اختیار معامله از مشتری گرفته می شود.

۱۴. کارمزد اعمال: کارمزدی که از طریق قرارداد اختیار معامله در صورت اعمال قرارداد اختیار معامله دریافت می شود.

نکته : در دوره سه ماهه اول آغاز معاملات قراردادهای اختیار معامله، کارمزد این ارکان برابر صفر در نظر گرفته شده است.

۱۵. زمان سررسید: تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله تمام می شود.

۱۶. دوره معاملاتی: فاصله بین اولین روز معاملاتی و آخرین روز معاملاتی قرارداد اختیار معامله است.

۱۷. خسارت: مبلغی است که به عنوان وجه التزام بابت عدم ایفای تعهدات دارندگان موقعیت های باز متناسب با موقعیت های ایشان براساس شرایط مندرج در مشخصات قرارداد گرفته می شود.

۱۸. سقف سفارش: حداکثر تعداد مجاز قرارداد اختیار معامله به ازای هر سفارش است.

معرفی انواع قرارداد در بورس کالا

همه معاملات در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد مانند قرارداد نقدی ، قرارداد آتی ، قرارداد اختیار معامله ،قرارداد نسیه ، قرارداد سلف ،قراردادهای صلح ،قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون معدنی و قرارداد معاوضه انجام می گیرد. در ادامه به شرح این ۱۰ قرارداد بورس کالا می پردازیم.

قرارداد نقدی (Spot)

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار ، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده نیز می‌بایست کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد. در این قرارداد خریدار بابت تسویه ، تا مدت محدودی پس از انجام معامله ، زمان دارد مبلغ قرارداد را پرداخت کند و فروشنده نیز باید کالای قید شده در قرارداد را تحویل دهد.

به‌طور کلی در معامله ای که وجه و کالای مورد مبادله ظرف سه روز کاری مبادله می‌شوند مبادله فوری گفته می شود.

قرارداد نسیه (Credit)

در قرارداد نسیه پرداخت وجه به طور نقد و نسیه در سر رسید معیین انجام می‌گیرد ، اما تحویل کالا توسط فروشنده باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله صورت بگیرد بهای آن را در تاریخ سررسید طبق قرارداد، به فروشنده پرداخت کند.

قرارداد سلف (Forward)

در معاملات سلف، خریدار وجه را در زمان معامله دریافت می‌کند ، اما فروشنده کالای مد نظر را مطابق تعهدش در قرارداد در زمان خاصی در آینده تحویل می‌دهد. قابل ذکر است معمولا قیمت سلف پایین‌تر از قیمت نقد کالا است ، اما می‌تواند در شرایطی بالاتر از قیمت نقد نیز محاسبه شود.

منظور از قرارداد سلف موازی استاندارد چیست؟

قرارداد سلف موازی استاندارد، قراردادی است که بر اساس آن مقدار مشخصی از کالا را طبق قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می رسد. الزامیست مبلغ مذکور نقدی ، در مهلت تسویه و بر اساس مشخصات قرارداد ، پرداخت و کالا در زمان سررسید تحویل شود.

خریدار می تواند معادل کالای خریداری کرده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد با شرایط زیر به فروش برساند:

• هر قرارداد سلف موازی استاندارد مستقل از قراردادهای دیگر است.
• طی آن معادل کالای خریداری شده، به فروش می رسد.
• مطابق مشخصات قرارداد در عرضه اولیه، منعقد می شود.

در زمان عقد قرارداد سلف موازی استاندارد، عقد حواله ای منعقد می شود که برطبق آن الزامیست فروشنده ، تحویل کالا را به عرضه کننده محول می کند و عرضه کننده تعهد می دهد که کالا بر اساس حواله مذکور تحویل می گیرد .

قرارداد آتی (Future)

قرارداد آتی قراردادی است که بر اساس آن فروشنده متعهد می شود در سررسید معین ، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمت مشخص بفروشد و در مقابل، طرف دیگر قرارداد متعهد می شود همان کالا با همان مشخصات را در سررسید معین بخرد و برای این که هر دو طرف به تعهدات خود عمل کنند باید مبلغی را به عنوان وجه تضمین اولیه نزد اتاق پایاپای بگذارند که متناسب با تغییرات قیمت آتی باید این وجه تضمین اولیه را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان “ اباحه تصرف ” در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید با هم تسویه کنند.

” اباحه تصرف ” از نظر فقهی به این معناست که هر دو طرف معامله ، دخل و تصرف اتاق پایاپای را در وجه تضمینی که در اختیار بورس قرار داده اند، جایز می دانند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قراردادهای معاوضه (Swap)

قراردادهای معاوضه ، از پرکاربردترین و اصلی ترین قراردادهای تجاری است. به‌طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود. این گونه قراردادها می‌تواند بر مبنای نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند. قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند.

آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است، این است کهشرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های بالای حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

قرارداد اختیار معامله (Option)

عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد.

گفتنی است قراردادهای اختیار خرید درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار خرید سکه از سوی خریداران و فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم تعریف قرارداد آتی به فروش آن باشد. لازم به ذکر است قراردادهای اختیار فروش نیز درباره سکه انجام می‌شود.

انواع روش های تخصیص در تسویه قرارداد کدامند؟

۱. روش تسهیم به نسبت

یکی از روشهای تخصیص روش تسهیم به نسبت است که بر اساس قراردادهای اختیار معامله اعمال شده به نسبت تعداد موقعیت باز فروش، بین دارندگان آن تسهیم می شود.

۲. روش تصادفی

یکی از روشهای تخصیص روش تصادفی است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده بصورت تصادفی به دارندگان موقعیت بازفروش تخصیص می یابد.

۳. روش ردگیری موقعیت

یکی از روشهای تخصیص روش رد گیری موقعیت است که براساس آن سابقه معاملاتی قرارداد اختیار معامله اعمال شده پیمایش شده و قرارداد اعمال شده به ناشر آن قرارداد تخصیص می یابد.

۴. روش زمانی

یکی از روشهای تخصیص روش زمانی است که براساس آن قراردادهای اختیار معامله اعمال شده براساس اولویت زمانی به دارندگان موقعیت باز فروش تخصیص می یابد.

قرارداد وستینگ سهام چیست ؟

قرارداد وستینگ قراردادی است که در آن در یک بازده زمانی مشخص ، طرف قرارداد، مالک سهام موضوع قرارداد می شود .این قرارداد به این منظور است که شرکا در شرکت جدیدالتاسیس انگیزه فعالیت در آن را داشته باشند و در ابتدای راه دلسرد نشوند .نام دیگر قرارداد وستینگ نیز است .

کاربردهای قرارداد وستنیگ سهام

سرمایه گذاران برای اینکه در شرکت جدید التاسیس اطمینان حاصل کنند که موسسان تا پایین مسیر در کنار همدیگر فعالیت می کنند اقدام به عقد قرارداد وستینگ می کنند به این منظور که فقط در پایان سال درصد مشخصی از سهام به به موسسان داده می شود یعنی اگر زودتر از موعد قصد ترک شرکت را داشته باشند هیچ سهامی به آنها تعلق نمی گیرند .

قرارداد مشارکت معدنی چیست ؟

مشارکت معدنی در قانون معدنی جمهوری اسلامی ایران به معنای در آمیختن سرمایه و دارایی های نقدی یا غیر نقدی متعلق به اشخاص حقیقی یا حقوقی متعدد به منظور انتفاع و تقسیم سود می باشد .این قرارداد برا مشارکت تولیدی ، ساخت وساز و… می تعریف قرارداد آتی تواند مورد استفاده قرار گیرد.

*الزامیست در این قرارداد به طور دقیق موضوع قرارداد مشخص شود .

قرارداد وام تبدیل به سهام (convertible loan agreement)

یکی از اساسی ترین شروط قرارداد وام این است که در صورت درخواست وام دهنده ، وام گیرنده موظف است که وام موضوع قرارداد را به سهام تبدیل کند.

درخواست تبدیل فقط از سوی وام دهنده مطرح می شود که با توجه به اوضاع عملکرد شرکت می تواند این تقاضا را داشته باشد و همچنین این درخواست بدون حق رجوع است یعنی بعد از تقاضای تبدیل وام به سهام نمی تواند درخواست خود را پس بگیرد.

مزایا و کاربرد قرارداد وام قابل تبدیل به سهام

با وجود این قرارداد هر دو طرف میتوانند برد کنند . وام دهنده انگیزه این را به دست می آورد که به جای پس گرفتن وام خود جز سهامداران شرکت شود و از سهامی که به ارزش آن افزوده شده استفاده نماید و از سوی دیگر وام گیرنده یا همان شرکت به جای بازپرداخت وام سهام شرکت را به وام دهنده انتقال دهد در صورتی این انگیزه ایجاد می شود که با عملکرد صحیح شرکت وام گیرنده و صرف وام موضوع قرارداد را در راستای هدف شرکت و افزایش سهام شرکت باشد.

کاربرد های قرارداد خرید و فروش سهام

برای نقل و انتقال حقوق و تعهدات یک سهم از سهامدار به خریدار مورد استفاده قرار میگیرد که با امضا این فرارداد خریدار سهامدار این شرکت محسوب میشود و قابل ذکر است که قبل از امضای این نوع قرارداد ،صورت های مالی و گزارشات بازرس قانونی آن شرکت را مطالعه کند تا از اوضاع مالی شرکت اطلاعات کافی را به دست آورد .نام دیگر قرارداد فروش سهام نیز می گویند.

Compatible data.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.

• Pina & Associates Insurance
• Payment at Contingency
• Amount of Payment

Two Most-Cited Reason

Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.

جنگ ایران و عراق؛ جنگی میان حق و باطل

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، با پیروزی انقلاب اسلامی و شکل‌گیری اولین نظام متکی بر آراء مردم در منطقه‌ای خاص از نظر ژئوپولیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک و با شعارها و اقدامات ضداستکباری، وقوع جنگی قریب‌الوقوع علیه آن دور از ذهن نبود، به‌طوری‌که با سقوط شاه ایران، ستون نظامی ساختار امنیتی متمایل به غرب منطقه فروپاشید و منطقه خلیج‌ فارس با بحران خلأ قدرت طرفداران غرب مواجه شد و موازنه قوا میان کشورهای منطقه و در سطح دو ابرقدرت بر هم خورد [1] به‌طوری که انقلاب شرایط جدیدی را در ایران پدید آورد و پیامی که از ایران صادر می‌شد، نشان می‌داد که نظام متفاوتی در ایران در حال شکل گرفتن است و باید مهار شود. [2]

اما جنگی که ایران در دهه 80 میلادی به آن دچار شد، نه یک «حادثه تاریخی»، بلکه با توجه به تأثیرگذاری‌اش، یک «پدیده تاریخی» محسوب می‌شود، پدیده‌ای که با توجه به پیچیدگی‌های آن از جمله طولانی بودن، شرایط طرفین جنگ و همچنین وضعیت نظام بین‌المللی هنگام وقوع جنگ در مقایسه با سایر جنگ‌های تاریخ، دارای «ویژگی‌ها» و «ماهیت» متفاوتی است، حالتی که آن را نمی‌توان دارای ماهیت‌های نظامی، قومی ـ قبیله‌ای، اختلافات مرزی، سیاسی، اقتصادی، ایدئولوژیک، خصومت‌های شخصی و. دانست، بلکه جنگی که در نوشتار پیشِ‌رو به بررسی آن می‌پردازیم، گفتمان متفاوتی را از آنچه تاکنون در منازعات بین کشورها رخ داده است، ارائه کرده است.

البته درباره لزوم بررسی چنین پدیده‌ای می‌توان به تأثیرگذاری این جنگ بر هویت ملی و تاریخی ایرانیان اشاره کرد که در مواجهه با حوادث آینده، نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. همچنین این جنگ اگر در چارچوب و مفاهیم دیگری غیر از آنچه بوده است تعریف شود، تأثیر و هویت تاریخی خود را از دست می‌دهد و هر جنگی که چنین شود، دچار بی‌ریشگی خواهد شد و ناظران خود را نسبت به علل و انگیزه‌های آن متحیر می‌سازد و نخواهد توانست همدلی نسل‌های آتی را برانگیزاند. [3]

تجربه تاریخی ایرانیان در مرزهای غربی، مملو از جنگ‌های متعددی از جمله مقابله با آشوریان و اقوام مهاجم بین‌النهرین و آسیای صغیر گرفته تا حملات اسکندر، رومیان، اعراب، عثمانی و. بوده است که تمامی این موارد، تنها بخشی از ناامنی‌های مرزهای غربی ایران محسوب می‌شود، اما آخرین رویارویی جدی به جنگی 8ساله منتهی شد که دارای ماهیت خاص خود است،
به‌طوری که پس از پیروزی انقلاب اسلامی و فروپاشی رژیم شاهنشاهی و پیش آمدن شرایط ناشی از انقلاب در ایران، صدام رئیس‌جمهور عراق با این خیال تعریف قرارداد آتی که خلأ قدرت ناشی از سقوط رژیم شاه در منطقه خلیج‌ فارس را پر کند، به‌بهانه دفاع و گسترش آرمان‌های ناسیونالیسم عرب به اقداماتی دست زد تا به‌تصور خود، نقش رهبری اعراب و قدرت برتر منطقه را کسب کند. [4]

اما مسائل مرزی ایران و عراق در قرارداد 1975 الجزایر حل شده بود و همچنین با توجه به حمایت کشورهایی از جمله آمریکا، شوروی، فرانسه، آلمان، انگلیس، عربستان، کویت، اردن، مصر، یمن جنوبی، بحرین و. از صدام علیه ایران، دلایل این جنگ را صرفاً نمی‌توان یک‌سری تفکرات جاه‌طلبانه و شخصی صدام و حزبش یا برخی اختلافات مرزی دانست، بلکه آنچه بیش از هر چیزی مشهود است و فراتر از بهانه‌های جنگ، هدف طبق خواست نظام سلطه، مهار انقلاب ایران بود.

همان‌طوری که در این‌سوی جنگ، امام خمینی(ره)، ماهیت جنگ را به تقابل ایران و عراق محدود نمی‌دیدند بلکه این جنگ را بین اسلام و کفر و حق و باطل بیان کردند، در واقع امام با تعریف الهی و اسلامی از جنگ، به پیروان خود و رزمندگان ایرانی هویت اسلامی می‌بخشیدند و عملکرد آنها را معنادار می‌ساختند. امام(ره) از دشمن با القابی نظیر بعثی، عفلقی، کافر و ملحد یاد می‌کردند و در مقابل، وجهه‌ای الهی و اسلامی از طرف خودی ترسیم می‌کردند؛ این نوع غیریت‌سازی تأثیر بسیار زیادی در هویت‌بخشی به جبهه خودی داشت. [5]

امام خمینی(ره) همچنین با دارالاسلام دانستن ایران، مبارزه با صدام را بر همه مسلمانان واجب می‌دانند و این‌طور بیان می‌فرمایند؛ «مسئلۀ نزاع بین یک حکومت و حکومت نیست، مسئلۀ هجوم یک بعث عراقی غیرمسلم است بر یک حکومت اسلامی و این قیام کفر علیه اسلام است و بر همۀ مسلمین‏‎ ‎‏قتال بر او واجب است». [6]

چنین معنابخشی به جنگ از طرف امام، جنگ را به‌سمت مردمی شدن سوق داد و با توجه به شرایط انقلابی که ایران در آن قرار داشت، بر شدت آن نیز افزوده شد، به‌طوری که نیروهای مردمی حتی نقش پررنگ‌تری نسبت به نیروهای متعارف نظامی داشتند، به‌طوری که یک خبرنگار آرژانتینی که از مناطق جنگی بازدید کرده بود با اشاره به ماهیت مردمی دفاع جمهوری اسلامی ایران در برابر تجاوز عراق گزارش داد: جنگ ناحق کنونی به‌نظر من یک جنگ مردمی است، من صددرصد ایمان دارم که این ملت تا پیروزی جنگ را ادامه می‌دهد و این یک جنگ مردمی است. [7]

در واقع با توجه به آغاز جنگ از سوی رژیم بعث عراق، کنشگران مسلمان ایرانی، خود را مدافع دین اسلام می‌دانستند و به‌منظور دفاع از اسلام، عازم میدان‌های نبرد با ارتش بعثی عراق می‌شدند، این تعبیر تقریباً در تمام وصیت‌نامه‌های شهیدان دفاع مقدس به چشم می‌خورد، برای نمونه شهید رمضان‌علی قاسمی برمی در وصیت‌نامه خود نوشته است: «برای دفاع از اسلام به جبهه آمده‌ام تا پرچم جمهوری اسلامی در تمام تعریف قرارداد آتی جهان برافراشته شود» (روزنامه جمهوری اسلامی،‌ 1369/4/9: 4). شهید حسن وفایی نیز در وصیت‌نامه‌اش این مؤلفه هویتی را این‌طور برجسته کرده است: «عازم جبهه جنگ اسلام علیه کفر می‌شوم. رفتن من تکلیف شرعی بود که بر گردنم نهاده شده بود. می‌روم تا به‌یاری خداوند. اسلام و حکومت اسلامی را در منطقه و بعد هم در جهان برپا سازیم، حال اگر با پیروزی برگشتم که هیچ، الحمدلله و اگر هم کشته شدم که به وظیفه خود عمل کرده‌ام» (روزنامه جمهوری اسلامی، 1364/3/6: 7). [8]

امام خمینی(ره) همچنین معتقد بودند که ایران در جنگ تحمیلی به‌نمایندگی و پرچم‌داری تمام مستضعفان عالم به جنگ زورگویان و قدرتمندان رفته و بالطبع شکست ایران می‌توانست به‌معنای شکست خوردن تمام مظلومان و مستضعفان مبارز دنیا باشد. امام خمینی(ره) پس از پایان جنگ و در اسفند سال 1367، در این مورد گفتند «جنگ ما جنگ حق و باطل بود و تمام‌شدنی نیست، جنگ ما جنگ فقر و غنا بود، جنگ ما جنگ ایمان و رذالت بود و این جنگ از آدم تا ختم زندگی وجود دارد.» [9]

البته این تنها نظر امام در پایان جنگ نبود، بلکه در همان ابتدای جنگ و در 4 مهر 1359 با سؤالاتی به این مسئله می‌پردازد؛ «این‌ها برای چی خون خودشان را می‌دهند؟ روی چه انگیزه‌ای خونشان را می‌دهند؟ این‌ها می‌توانند بگویند "ما برای خدا داریم کار می‌کنیم"؟ صدام حسین با خدا چه‌کار دارد؟ میشل عَفلَق به خدا چه‌کار دارد؟ حزب بعث، حزبی است که به خدا کار ندارد، مأنوس به خدا نیست این، پس شما دارید در غیر راه خدا خون خودتان را می‌دهید. انگیزه شما چیست؟ انگیزه قدرت‌هایی که ما داریم، انگیزه این است که ما برای خدا جنگ می‌کنیم. [10]

منبع :

[1] ـ وقوع جنگ ایران و عراق از منظر واقع‌گرایی ساختاری والتز، الهام رسولی، نگین ایران (فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس)، سال 8، شماره 29، تابستان 1388، ص60.
[2] ـ عوامل تأثیرگذار بر فهم و چیستی جنگ عراق و ایران، دکتر حسین اردستانی، نگین ایران (فصلنامه تخصصی مطالعات دفاع مقدس)، سال 14، شماره 55، زمستان 1394، ص11.
[3] ـ بررسی ماهیت و آثار جنگ تحمیلی، علی مشهدی محمدی، چهارمین همایش ملی حقوق (ارزیابی کارآمدی قانون در نظام ج.ا.ایران)، 26 بهمن 1396، ص3.
[4] ـ ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، یعقوب حسینی و دیگران، نبردهای غرب اهواز و سوسنگرد، ج2، ص27.
[5] ـ قدرت متعالی (الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس)، یعقوب نعمتی، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، تهران 1399، ص148.
[6] ـ صحیفه امام، ج13، ص282.
[7] ـ قدرت متعالی (الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس)، ص284.
[8] ـ قدرت متعالی (الگوی قدرت جمهوری اسلامی ایران در دوران دفاع مقدس)، ص366.
[9] ـ قدرت طبقه متوسط سنتی در ایران، حجر اردستانی (انقلاب اسلامی، جنگ ایران و عراق)، نشر مرزوبوم، تهران 1391، صص185 ـ 186.
[10] ـ صحیفه دفاع (روزشمار بیانات، پیام‌ها و احکام امام خمینی(ره) در دفاع مقدس 1368 ـ 1359) مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، 1400، ص37.